Fiyat dalgalanmalarının yüksek olduğu dönemde yatırımların güvence altına alınabilmesi ve yatırımcının negatif yönlü etkilenmesinin önlenmesi için devre kesici uygulanır.
Borsada Devre Kesici Nasıl Çalışır?
Belirli bir hisse senedi veya endeksin, önceden belirlenmiş bir yüzdeyle ani bir değer kaybetmesi veya kazanması durumunda devre kesicinin devreye girer. Hisse değerinin önceden belirlenmiş limiti geçmesi durumunda, limiti aşan işlem için emir iptali gerçekleştirilir ve devre kesici çalışmış olur.
Borsada Devre Kesici Ne Zaman Devreye Girer?
Dünya çapındaki borsalarda, yatırımcılar fiyatlar için bir aralık belirler. Fiyatların önceden belirlenen seviyeye ulaşması durumunda alım-satım işlemi otomatik olarak durdurulur ve devre kesici devreye girer. Devre kesici, yatırımcıların fiyat dalgalanmalarından negatif yönlü etkilenmesinin önüne geçmek için uygulanan geçici bir önlemdir.
Devre Kesici Çeşitleri Nelerdir? Endeks ve Hisse Senedi Bazlı Devre Kesiciler
Borsada hisse senedi bazlı ve endeks bazlı olmak üzere devre kesici çeşitleri bulunur. Hisse senedi bazlı devre kesiciler, doğrudan hisse senedi fiyat dalgalanmaları baz alınarak belirlenir. Endekse bağlı devre kesici sistemi ise Borsa İstanbul (BİST) bünyesinde 10 Ağustos 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır.
Endekse bağlı devre kesiciler, BIST 100 Endeksi’nin gün içerisindeki fiyat dalgalanmalarında devreye girer. Bir önceki günün kapanış değerinin baz alındığı endeks bazlı devre kesici, ilk eşik %5, ikinci eşit %7 oranındaki düşmelerde devreye girer.
Borsada Devre Kesici Mekanizmasının Amacı Nedir?
Devre kesicinin temel kullanım amacı, aşırı volatiliteyi kontrol etmek, yatırımcıları korumak ve panik satışlarının önüne geçmektir. Devre kesicinin borsada kullanılmasının genel amaçları, aşağıdaki gibidir:
- Ani fiyat dalgalanmaları sebebiyle panikleyen yatırımcı, piyasa istikrasızlıklarına sebep olabilir. Devre kesici ile piyasa stabilizasyonu sağlanır.
- Yatırımcılar, kötü niyetli davranarak piyasayı manipüle edebilir. Piyasa manipülasyonunun önlenmesi amacıyla devre kesiciler uygulanır.
- Fiyat dalgalanmalarından negatif yönlü etkilenmeyen yatırımcının piyasaya güveni artar. Yatırımcının güvenini artırmak için de devre kesiciler kullanılır.
Borsada Devre Kesici Uygulamasının Yatırımcılar Üzerindeki Etkisi Nedir?
Devre kesicinin devreye girmesiyle birlikte işlemlerin geçici olarak durması, yatırımcının fiyat dalgalanmalarından negatif yönlü etkilenmesinin önüne geçer. Devre kesicinin yatırımcı üzerindeki etkisi, şu şekilde detaylandırılabilir:
- Yatırımcının panik haliyle yaptığı işlemlerde azalma görülür.
- Yatırımcının piyasaya yönelik güveni artar.
- Sistem risklerinin azalması, yatırımcının yatırımlarını güvence altına alır.
Borsada Devre Kesici Uygulaması ve Piyasa Volatilitesi
Belirli durumlarda borsada işlem gören varlıklar, aşırı fiyat dalgalanmaları ile karşı karşıya kalır. Hisse senetlerinde meydana gelen fiyat dalgalanmaları (volatilite), yatırımcının negatif yönlü etkilenmesine sebep olur. Piyasadaki dalgalanmaların yumuşatılması, yatırımcının panik kaynaklı hareketlerinin önlenmesi ve piyasa stabilizasyonunun desteklenmesi amacıyla devre kesiciler uygulanır.
Devre Kesici Sonrası İşlemler: Piyasa Nasıl Reaksiyon Verir?
Devre kesicinin uygulanmasının ardından, borsa 20 dakika boyunca işleme kapatılır. 20 dakikalık süre sonrasında, yaklaşık 5 dakika emir toplanır. Emirlerde talep edilen fiyatlar değerlendirilerek yeni fiyat belirlenir. Fiyatın belirlenmesinin ardından eşleştirmeler yapılır ve 5 dakika içerisinde borsa tekrar işleme açılır.
Borsada Devre Kesici Tarihindeki Önemli Olaylar ve Örnekler
Orsa kesicilerin tarihi, 19 Ekim 1987’ye dayanır. Bu tarihte meydana gelen piyasa çöküşü, Dow Jones Endüstriyel Ortalaması (DJIA), bir gün içerisinde 508 puan kaybeder. Dünya genelinde Kara Pazartesi olarak anılan bu olay sonrası, devre kesici uygulamasına başlanır.
Devre kesici tarihinde bir diğer önemli olay, 6 Mayıs 2010’da yaşanır. Flaş Çöküşü olarak adlandırılan bu olayda DJIA, bir günde 1.000 puan düşüşü gösterir. 1987 devre kesicilerinin yetersiz olduğunu gösteren bu olay, devre kesiciler üzerinde düzenleme yapılmasını beraberinde getirir.
Devre Kesici Uygulamasının Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Yatırımcıların ani panik satışlarından korunması, piyasada denge sağlanması gibi avantajları bulunan devre kesici, bilinçli karar almayı kolaylaştırır. Alım-satımların durdurulmasını beraberinde getiren devre kesici, hisselerin nakde çevrilmesini zorlaştırdığı için bir panik haline de neden olabilir. Dolaylı bir panik hali yaratması, devre kesicinin muhtemel dezavantajı olarak kabul edilir.
Devre Kesici ve Algoritmik İşlemler: Nasıl Etkilenir?
Borsada algoritmik işlemler, alım-satım emirlerinin bir algoritma tarafından verildiği işlemlerdir. Devre kesici durumunda algoritmik emirler uygulanamaz. Devre kesicinin bitmesinin ardından borsa normal döner ve emirler tekrar işlem görmeye başlar.
Devre Kesici Sadece Düşüşlerde mi Uygulanır?
Devre kesici, aşağı yönlü fiyat değişikliği olması durumunda devreye girer. Genel fiyat değişikliği oranı %5 olarak bilinir.
Devre Kesici Süresi Ne Kadar Sürer? H2
Devre kesici, genellikle 20 dakika sürer. 20 dakikalık süreç boyunca alım-satım işlemi gerçekleştirilemez.
Devre Kesici Sırasında Hisse Senedi Satılabilir mi?
Devre kesici devredeyken işlemler geçici olarak durdurulur. 20 dakikalık süre boyunca hisse senedi alım-satım işlemi gerçekleştirilemez.
Devre Kesici Uygulaması Hangi Piyasalarda Kullanılır?
Borsa kesici, dünya genelinde kullanılır. Borsada mevcut olan piyasalarda, hisse senedi ve endeks alım-satım süreçlerinde devre kesici uygulanır.
Devre Kesici İle Hisse Senedi Fiyatı Düşer mi?
Devre kesicide borsa 20 dakikalık süre ile durdurulur. 20 dakika sonrasında 5 dakika boyunca emir toplanır. Emirlerle birlikte talep edilen fiyatlar değerlendirilir ve yeni fiyat belirlenir. Fiyatın belirlenmesinin ardından 5 dakika içerisinde borsa tekrar işleme açılır.
İlgili İçerikler
