Çek Nedir?

Çek Ne İşe Yarar?

Çek, ticari hayat içerisinde birbirleriyle iş yapan kişilerin alacak-verecek işlemlerini daha kolay hale getirmek amacıyla tahsilat işlemlerinde kullanılır. Çek, bir ödeme aracıdır. Vadeli çekler sayesinde, vadesi gelen çek sahibi bankaya giderek ödemesini kolaylıkla tahsil edebilir.

Çek Nasıl Kullanılır?

Çek, düzenlendiği kişi veya kuruma belirli bir tutarın ödenmesi için kullanılır. Çeki düzenleyen kişi (keşideci), çekin üzerine alacaklının adını, ödenecek tutarı ve keşide tarihini yazarak imzalar. Çeki alan kişi (lehdar), çekin üzerinde belirtilen tutarı tahsil etmek için çeki bankaya sunar. Çekin tahsil edilmesi için bankaya ibraz edilmesi gerekmektedir. Türk Ticaret Kanunu'na göre, çeklerin ibraz süresi ve tahsilatı belirli kurallara tabidir ve bu kurallara uyulması gerekmektedir. Çeklerin hukuka uygun bir şekilde düzenlenmesi ve kullanılması önemlidir. 

Çek Türleri Nelerdir?

Çek, kullanım amacına ve ödemeyi alacak kişinin belirlenme şekline göre çeşitlere ayrılmaktadır. Çek türleri şunlardır:

• Nama yazılı çek
• Hamiline yazılı çek
• Çizgili çek
• Karekodlu çek

Vade, ödeme şekli ve düzenlenme amacı gibi kriterlere göre değişen çek türleri ise şu şekildedir:

• Vadeli çek
• Vadesiz çek
• Sıralı çek
• Açık çek

Nama Yazılı Çek

Nama yazılı çek, belirli bir kişinin adına düzenlenen ve sadece o kişi tarafından tahsil edilebilen bir çek türüdür. Çekin üzerinde alacaklının ismi yazılıdır ve devredilemez. Türk Ticaret Kanunu'na göre, nama yazılı çeklerin devri ancak ciro ve zilyetliğin devri ile mümkündür.

Hamiline Yazılı Çek

Hamiline yazılı çek ödemeyi, çeki elinde bulunduran kişinin alabileceği çek türüdür. Bu çeklerde alacaklının ismi yazılı olmadığından başkasına devredilmesi kolaydır. Ticaret sektörlerinde yaygın olarak kullanılır, özellikle ticaretin hızlandırılması amacıyla tercih edilir.

Çizgili Çek

Çizgili çek, sadece banka aracılığıyla tahsil edilebilen çektir. Çekin üzerinde çift çizgi ile belirtilir ve tahsilat süreci daha güvenlidir. Çizgili çekler yalnızca belirli bir bankadan tahsil edilebildiği için ödeme sürecinde daha güvenilirdir.

Karekodlu Çek

Karekodlu çek, üzerinde bir karekod bulunduran ve bu karekod aracılığıyla elektronik ortamda doğrulanabilen bir çek türüdür. Karekodlu çek, sahteciliği önlemek ve güvenliği artırmak amacıyla kullanılır.

Vadeli Çek Nedir?

Vadeli çek, belirli bir vade tarihi bulunan ve belirtilen tarih aralığında ödenmesi gereken bir çek türüdür. Vadeli çek, ticaret alanında ödeme planlaması yaparken sıkça kullanılır ve çekin üzerindeki vade tarihi geçmeden ödeme yapılması mümkün değildir. Vadeli çeklerin ticaretteki kullanımı her geçen gün artmaktadır.

Vadesiz Çek Nedir?

Vadesiz çek, düzenlendiği tarihte ödenmesi gereken çek türüdür. Vadesiz çekler, ticari işlemlerde anında ödeme yapmak için kullanılır ve çekin üzerindeki tarihte ödeme yapılması zorunludur.

Sıralı Çek Nedir?

Sıralı çek, aynı çeki birden fazla kişi veya kuruma ödemek üzere düzenlenen bir çek türüdür. Bu çeklerde ödemeler belirli bir sıralama ile yapılır ve her ödemeden sonra çekin yeni sahibi belirlenir. Sıralı çekler, genellikle büyük ticari işlemler ve proje finansmanlarında tercih edilir. Bu tür çekler, ödemelerin sıralı bir şekilde yapılmasını garanti altına alarak finansal düzenlemeyi sağlar.

Karşılıksız Çek Nedir?

Karşılıksız çek, banka tarafından ödenemeyen yani hesapta çek üzerinde belirtilen miktarda para bulunmayan çek türüdür. Türk Ticaret Kanunu'na göre, karşılıksız çek düzenlemek hukuka aykırıdır ve karşılıksız çek düzenleyen kişiler hakkında adli ve idari yaptırımlar uygulanabilir. Bu yaptırımlar arasında para cezaları, hapis cezaları ve çek kullanma yasağı gibi cezalar bulunmaktadır. Ayrıca çek düzenleyen kişiler, çekin karşılıksız çıkması durumunda hukuki sorumluluk taşırlar ve lehdarın zararını tazmin etmekle yükümlüdürler.

Açık Çek Nedir?

Açık çek, üzerinde keşide tarihi bulunmayan ve düzenlendiği anda ödenebilir bir çek türüdür. Açık çekler, çekin düzenlendiği anda ödenmesini sağlamak amacıyla kullanılır ve genellikle ticari işlemlerde tercih edilir.

Blokeli Çek Nedir?

Blokeli çek, belirli bir tutarın banka tarafından bloke edilerek çekin tahsil edileceği tarihte ödenmesini garanti altına alan çek türüdür. Bu tür çekler, ödeme güvencesi sağlamak amacıyla kullanılır ve örneğin gayrimenkul alım satımı gibi özellikle büyük tutarlı ticari işlemlerde tercih edilir. 

Çek Kırdırma ve Bozdurma Nedir?

Çek kırdırma, çekin vadesinden önce nakde çevrilmesi işlemidir. Bu işlem, genellikle paraya öncelikli olarak ihtiyacı olan işletmeler tarafından tercih edilir. Çek kırdırma işlemi, bankalar veya faktöring şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilir ve belirli bir komisyon karşılığında yapılır. Çek kırdırma işlemleri ticari işletmelerin nakit akışını düzenleme konusunda önemli rol oynar. Çek kırdırmanın amacı, vadesi henüz gelmemiş çekleri nakde dönüştürmektir. Elinde çek bulunan birisi acil paraya ihtiyacı olduğu takdirde bu çeki kırdırarak nakit elde edebilir.

Faktoring Nedir?

Faktoring, işletmelerin vadeli alacaklarını nakde çevirmek amacıyla kullandığı bir finansman yöntemidir. Faktoring şirketleri, işletmelerin alacaklarını satın alarak belirli bir komisyon karşılığında nakit sağlar. Bu yöntem, işletmelerin likidite ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olur. Türkiye'de özellikle KOBİ'ler arasında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.

Çek Kırdırma İşlemi Nasıl Yapılır?

Çek kırdırma işlemi, belirli bir komisyon ve kesinti karşılığında çeki anında nakde çevirmeyi amaçlar. Bunun için kırdırılmak istenen çekle birlikte bu hizmeti veren finans kuruluşuna gidilir. Finans kuruluşu çekin uygunluğunu kontrol eder. Vadesi gelmemiş olan bu çek için finansal kuruluş belirli bir komisyon keserek (yani çek tutarının daha altında bir ödeme yaparak) çeki alır. Bu sayede çeki getiren kişi, çek tutarının altında da olsa çekin vadesini beklemeden nakde çevirmiş olur. Söz konusu çek artık çeki kıran finansal kuruluşa ait olur ve vadesi geldiğinde çek, finansal kuruluş tarafından ciro edilir.

Çek Nasıl Düzenlenir ve Tahsil Edilir?

Çekin ön yüzünde ödemenin yapılacağı kişinin adının yazılması gereken bir alan bulunur. Çeki yalnızca burada ismi yazan kişi ciro edebilir. Bu kısma hamiline yazılarak çeki taşıyan herhangi bir kişinin de çeki tahsil edebilmesi sağlanabilir. Çek tarihi, çek tutarı ve imza alanları da doldurulduktan sonra çekin arka yüzüne firma kaşesi basılarak çek yazma işlemi tamamlanır. Çeki alan kişi şayet çek üzerindeki bilgilere göre çeki ciro etme hakkına sahipse, bu çekle bankaya giderek çek üzerinde yazan tutarı tahsil edebilir.

Çek Alınırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çek alınırken yaşanabilecek sorunların önüne geçmek için dikkat edilmesi gereken önemli noktalar aşağıdaki gibidir:

• Çekin üzerinde keşide tarihinin yazılı olduğundan emin olunmalıdır.
• Çekin keşidecisinin imzası ve vergi numarası kontrol edilmelidir.
• Çekin tutarının hem rakam hem de yazıyla yazılı olması gerekmektedir.
• Çekin üzerine sonradan eklemeler yapılmaması için dikkat edilmeli ve çek tutarı ile para birimi bitişik yazılmalıdır.
• Çekin alındığı kişinin güvenilirliği ve ödeme gücü araştırılmalıdır.

Çek Verirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Çek verirken dikkat edilmesi gereken önemli hususlar aşağıdaki gibidir:

• Çekin üzerindeki bilgilerin eksiksiz ve doğru olduğundan emin olunmalıdır.
• Çek yaprağının üzerinde kaşe, mühür veya parmak izi gibi işaretler bulunmamalıdır.
• Çekin tutarı, yazıyla ve rakamla net bir şekilde belirtilmelidir.
• Çek yaprağında, keşidecinin imzası bulunmalıdır.
• Çekin ödeneceği bankanın adı ve şubesi belirtilmelidir.

Yukarıda belirtilen noktalara dikkat edilmesi, çekin geçerliliğini ve tahsil edilebilirliğini artırır.

Çek Ciro Etmek Nedir?

Çek ciro etmek, çekin bir başka kişiye devredilmesi işlemidir. Ciro, çeki elinde bulunduran kişinin, çekin arka yüzüne imza atarak çekin mülkiyetini bir başkasına devretmesidir. Ticari işlemlerde, çek ciro edilmesi ödeme aracı olarak kullanılabilir. Çekin ciro edilmesi, çekin arka yüzüne atılan bir imza ile gerçekleştirilir.

Çek Karşılıksız Çıkarsa Banka Ne Yapar?

Çek karşılıksız çıkarsa banka, çekin sahibine çekin karşılıksız olduğunu bildirir ve durumu Türkiye Bankalar Birliğine rapor eder. Banka, karşılıksız çek düzenleyen kişiler hakkında gerekli yasal işlemleri başlatır ve bu kişiler hakkında adli ve idari yaptırımlar uygulanır. Karşılıksız çek düzenlemek, ticari itibar kaybına ve ciddi hukuki sonuçlara yol açmaktadır.

Banka Kimlere Çek Verir?

Çek defteri banka tarafından herkese kolaylıkla verilen bir araç değildir. Çek defteri genellikle şirket ortaklarına ve banka hesabında yüksek miktarda para bulunan kişilere verilir. Çek defteri alabilmek için mutlaka ticaret yapıyor olmak gerekmez. Bankanın şartlarını sağlayan her özel veya tüzel kişi çek defteri alabilir.

Çek Defteri Nedir?

Çek defteri, ticari işlemler sırasında kullanılmak üzere üretilen çek yapraklarından oluşan defterdir. Çek defteri, Türk Ticaret Kanunu ve 3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun'a göre düzenlenir ve genellikle 10, 25 veya 50 yapraktan oluşur. Çek defterinde, çek yapraklarının seri numaraları, çekin düzenleneceği tarih, keşidecinin adı ve imzası gibi bilgiler yer alır. Farklı türlerde çek defterleri bulunmaktadır örneğin, bazı defterler sadece belirli bankalar tarafından kabul edilirken diğerleri hamiline yazılı çekler için düzenlenmiş olabilir.

Bankadan Çek Defteri Nasıl Alınır?

Bankadan çek defteri almak için öncelikle başvuru yapılması gerekmektedir. Çek defteri almak isteyen kişiler veya işletmeler, çek defteri talep formunu doldurarak bankaya teslim etmelidir. Bankalar, çek defteri başvurularını değerlendirirken başvuru sahibinin kredi geçmişini ve mali durumunu göz önünde bulundurur. Türkiye Bankalar Birliğinin belirlediği kurallara göre, çek defteri almak isteyen kişilerin bankalar nezdinde kredi değerliliğine sahip olmaları gerekmektedir. Türkiye Bankalar Birliğinin 2023 yılında güncellenen tebliğine göre, çek defteri talep eden kişilerin aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir:

• Teminat Gösterme: Çek defteri talep eden kişilerin bankaya yeterli teminat göstermesi zorunludur. Bu teminat nakit, gayrimenkul ipoteği veya banka teminat mektubu olabilir.
• Kredi Geçmişi İncelemesi: Banka, başvuru sahibinin kredi geçmişini ve ödeme alışkanlıklarını değerlendirir. Pozitif kredi geçmişine sahip kişiler, çek defteri başvurusunda daha avantajlıdır.
• Vergi Borcu Bulunmama: Bankalar, vergi borcu olup olmadığını kontrol eder. Çek defteri talep eden kişilerin vergi borcu bulunmaması gerekmektedir. 
• İşletme Bilançosu: İşletmeler için son mali yıla ait bilanço ve gelir tablosu ibraz edilmelidir. Banka, işletmenin mali durumunu bu belgelere dayanarak değerlendirir.

Çek Defteri Almak İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Çek defteri almak için gerekli belgeler şunlardır:

• Başvuru formu
• Kimlik fotokopisi (şahıslar için)
• Vergi levhası fotokopisi (işletmeler için)
• İmza sirküleri (şirketler için)
• Banka hesap özeti
• Ticaret sicil gazetesi fotokopisi (şirketler için)
• Bankanın talep edebileceği diğer belgeler

Yukarıdaki belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde hazırlanması çek defteri başvurusunun hızlı ve sorunsuz bir şekilde değerlendirilmesini sağlar.

Çek Defteri Başvuru Süreci Nasıl İşler?

Çek defteri başvuru sürecinde aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:

1. Başvuru formunun doldurulması ve gerekli belgelerin hazırlanması
2. Belgelerin bankaya teslim edilmesi
3. Bankanın başvuru değerlendirmesi ve başvuru sahibinin kredi geçmişi ve mali durumunu incelemesi
4. Bankanın olumlu sonuçlanırsa çek defterinin hazırlanması ve başvuru sahibine teslim edilmesi

Bankalar, çek defteri başvurularını genellikle birkaç iş günü içinde değerlendirir ve sonuçlandırır. Başvurunun olumlu sonuçlanması durumunda çek defteri, başvuru sahibine teslim edilir.