Elektrik piyasasının rekabete açılması için öncelikli olarak dağıtım şirketleri özelleşti, sonrasında satış faaliyetleri dağıtımdan ayrıldı. 2013 yılından beri tüm tüketicilerin enerjisi dağıtım tarafından değil, elektrik satış şirketleri tarafından sağlanmaya başladı. Bu kapsamda elektrik tedarik şirketleri de kendi aralarında görevli elektrik tedarik şirketleri ve elektrik tedarik şirketleri olarak ikiye ayrıldı.
Elektrik Tedarik Şirketi ve Elektrik Dağıtım Şirketi Arasındaki Fark Nedir?
Elektrik kablolarının içinin boş olduğunu düşünün. Bu kabloların işletmesini elektrik dağıtım şirketleri yapar. Kabloların içini elektrikle doldurmak, yani size kullanacağınız elektrik enerjisini tedarik etmek ise elektrik tedarik şirketlerinin işidir. Enerjinizi dilediğiniz tedarik şirketinden alabilirsiniz. Ancak oldu ki alacak şirket bulamazsanız, bölgenizdeki görevli elektrik tedarik şirketi size enerji sağlamakla yükümlüdür. Elektrik dağıtım firmaları ise yeni düzenlemelerle birlikte elektrik satamazlar, yalnızca şebekelerin bakımı, onarımı ve işletmesi ile ilgilenirler.Kısacası evinizde, iş yerinizde kullandığınız elektrik, dağıtım şirketleri tarafından değil, elektrik tedarik firmaları tarafından sağlanır.
Yukarıda anlattığımız şekilde elektrik satan firmalar benzer özelliklere sahiplerdir. Bu şirketler arasındaki farkları basitçe özetlememiz gerekirse, elektrik tedarikçileri arasındaki fark ve faaliyet alanları şu şekildedir:
| Elektrik Dağıtım Şirketleri | Görevli Elektrik Tedarik Şirketleri | Serbest Elektrik Tedarik Şirketleri | |
|---|---|---|---|
| İkili anlaşmayla üreticilerden elektrik alma ve tüketiciye satma | Hayır | Evet | Evet |
| Piyasada (EPİAŞ) alım satım işlemi yapma | Evet | Evet | Evet |
| Serbest tüketici olmayanlara elektrik tedariği | Hayır | Evet | Hayır |
| Serbest tüketicilere elektrik tedariği | Hayır | Evet | Evet |
| Elektrik kablolarının bakımı | Evet | Hayır | Hayır |
| Elektrik arızalarının giderilmesi | Evet | Hayır | Hayır |
| Sayaçlarla ilgili sorunların çözümü | Evet | Hayır | Hayır |
Elektrik tedarikçileri arasında yalnızca "görevli" olanlar için bir farklılık vardır. Bu farklılık da yalnızca serbest tüketici olmayan ya da serbest tüketici olup da bu hakkını kullanmamış olan tüketicileri ilgilendirir. Kanunlar artık bu şekilde olsa da, sektörde çoğunlukla bilindiği şekilde bu şirketleri açıklamak isteriz. Elektrik piyasasında en çok karşımıza çıkan lisans türlerini ve bu lisanslara sahip şirketler arasındaki farklılıkları bu sayfanın alt bölümlerinde bulabilirsiniz. Unutmayın! Hiçbir firma lisans sahibi olmadan piyasada faaliyet gösteremez. Lisansı olmayan bir tedarikçi kullandığınız elektrik için size hiçbir koşul altında fatura kesemez. Ayrıca elektrik dağıtım şirketleri tedarikçi değişikliği yapmanızı gerekçe göstererek hiçbir koşul altında elektriğinizi kesemez. Bu yüzden tedarikçi değiştirirken içiniz rahat olsun!
| Serbest tüketici olmayanlar | ST olup hakkını kullanmayan | Serbest tüketiciler | |
|---|---|---|---|
|
Görevli Tedarikçi |
Ulusal tarife fiyatlarından tedarik sağlar |
Ulusal tarife fiyatlarından tedarik sağlar |
Serbest fiyatlarla tedarik sağlayabilir |
|
Serbest Tedarikçi |
Tedarik sağlayamaz |
Tedarik sağlayamaz |
Serbest fiyatlarla tedarik sağlayabilir |
Elektrik Şirketleri Kaça Ayrılır?
Tüketicilerin elektrik kullanımlarında muhatap oldukları elektrik şirketlerini dağıtım, tedarik ve görevli tedarik sorumluluklarına göre üç ayrı grupta sınıflandırabiliriz.
Elektrik Dağıtım Şirketi Nedir?
Şehir içinde bulunan elektrik kablolarının, sayaçlarının teknik işletmesi görevini yerine getiren şirketlerdir. Bu şirketlerin enerji tedariki ile ilgili herhangi bir görevi bulunmadığı gibi, tüketicilerin elektrik tedarikçisi hangi şirket olursa olsun teknik hizmet görevini yerine getirmekle yükümlülerdir. Elektrik dağıtım şirketleri, sağladıkları dağıtım hizmetinin bedelini her elektrik faturası için tahsil etmektedir.
Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Görevleri Nelerdir?
Elektrik dağıtım şirketlerinin görevleri aşağıda listelenmiştir.
- Altyapı, dağıtım hatları kurulumu, bakım-onarım çalışmalarını ve işletmesini yapar.
- İlk kez elektrik aboneliği alacak yerlere altyapı tesisatı ve yatırımları kurar.
- Sayacınızı okur. Sayaç değişikliği gibi işlemleri gerçekleştirir.
- Elektrik kesme bağlama işlemlerini gerçekleştirir.
- Tüketicilere elektrik tedariği sağlayamaz.
Görevli Elektrik Tedarik Şirketi Nedir?
Bölgelerindeki tüketicilerin son kaynak elektrik tedariki ile görevlendirilmiş şirketlerdir. Bu şirketler, görev bölgelerinde daha önce hiç tedarikçi değiştirmemiş ya da daha sonradan tedarikçisi ile sözleşmesi herhangi bir nedenle sona ermiş olan tüketicilerin elektrik enerjisini sağlamakla yükümlüdür. Başka bir deyişle, elektrik tedarikçisi bulamamanız durumunda bu şirketler EPDK'nın(Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) belirlediği tarifelerle size elektrik sağlamak zorundadır. Bunun dışında normal elektrik tedarikçileri ile aralarında hiçbir fark yoktur. Elektrik piyasasındaki en önemli değişikliklerden biri dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesinin ardından görev ayrıştırılması yapılması olmuştur. Bu ayrıştırma sonucunda dağıtım şirketlerinin sahip olduğu elektrik satışı yetkisi, kendilerinden ayrı tüzel kişilikler olarak kurulan ve görevli elektrik tedarikçileri de denilen perakende satış şirketlerine devredilmiştir. Böylece bu görevli elektrik tedarikçileri perakende satış faaliyetlerini özel bir şirket olarak yürütmeye devam etmiştir. Serbest tüketici olan veya olmayan tüm tüketicilere elektrik temin etmekle görevli olan bu elektrik tedarikçileri, görevli olduğu dağıtım bölgesinde hizmet vermekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün haricinde ise bölge ayrımı olmaksızın indirimli elektrik satışında bulunabilirler.
Serbest Elektrik Tedarik Şirketi Nedir?
Elektrik tedarik şirketleri dağıtım firmaları tarafından işletilen şebekeyi kullanarak bizlere elektrik enerjimizi sağlarlar. Elektrik tedarik şirketleri, herhangi bir bölge sınırlaması olmaksızın, serbest tüketici limitleri dahilinde elektrik tüketimi gerçekleştiren tüketicilere talepleri üzerineelektrik tedariki sağlayan şirketler olarak da tanımlanabilir. Yasalara göre, elektrik satış yetkisi olan firmalar; elektrik üretim şirketleri, elektrik tedarikçileri (eski adıyla elektrik toptan satış şirketleri) ve görevli elektrik tedarik firmaları (eski adıyla elektrik perakende elektrik satış şirketleri) olarak belirlenmiştir. Ufak bir sayıda olsa da başka türlü lisanslara sahip şirketler de elektrik satışı yapabilir. Ancak sektördeki elektrik satışı çoğunlukla bu üç lisans tipine sahip şirketler tarafından yapıldığından diğer şirketleri bu anlamda şimdilik göz ardı edebiliriz.
Serbest Elektrik Tedarik Şirketinin Görevi Nedir?
Serbest elektrik tedarik şirketlerinin görevleri aşağıda listelenmiştir.
- Tüketicilerin elektrik tedariğini gerçekleştirir.
- Abonelik iptali, başvurusu, sözleşme imzalanması gibi işlemleri gerçekleştirir.
- Faturanızın elinize ulaşan halini hazırlar. Fatura itiraz vb. işlemlere bakar.
- Fatura tahakkuk ve tahsilat işlemlerini gerçekleştirir.
Elektrik Tedarik Şirketi Değiştirme Nedir?
Ülkemizdeki elektrik piyasasındaki özelleşme neredeyse tamamlanmış, bu doğrultuda ilk önce elektrik dağıtım şirketlerinin tamamı özelleştirilmiştir. Özelleştirmeye paralel olarak da piyasanın serbestleşmesi hız kazanmış ve her geçen gün daha da serbest bir piyasa olma yolunda önemli adımlar kat etmiştir. Serbestleşen elektrik piyasası ise yepyeni bir ihtiyacı beraberinde getirmiştir: Elektrik tedarikçilerini karşılaştırma!
Elektrik tedarik şirketi değiştirmek isteyen tüketicilerin, değişim yapmadan önce elektrik tedarikçileri arasında karşılaştırma yapmaları tavsiye edilmektedir. Karşılaştırma yapmadan önce tedarikçi karşılaştırma sayfasını inceleyerek hangi noktalara dikkat etmeniz gerektiğini öğrenebilirsiniz. Serbest tüketicilere hizmet veren indirimli tedarikçileri ve öne çıkan tarifelerinin encazip.com'da birkaç saniye içinde karşılaştırarak hangi elektrik şirketinin en cazip tarife koşullarını sunduğunu öğrenebilirsiniz. encazip.com'da Türkiye'nin ilk ve en büyük elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve internetten elektrik tedarikçisi değiştirme altyapısı sistemi ile güvenle elektrik tedarikçinizi değiştirebilir ve tasarruf etmeye hemen başlayabilirsiniz.
Tedarikçiler Elektriği Nereden Alır?
Perakende elektrik satış şirketleri, farklı üreticilerden toptan elektrik olarak aldıkları enerjiyi tüketicilere perakende elektrik olarak satar. Bu sebeple elektrik tedarikçilerinin müşterilerin talebini tahmin edebilmesi ve enerji satın aldığı kaynakları kullanma stratejisi büyük oranda elektrik toptan satış fiyatlarını belirler. Satılan toptan elektrik kalitesi değişmediği halde, fiyatlarının değişmesinin nedeni budur. Bu sebepten perakende elektrik satış şirketleri tedarikçi maliyetlerini düşürmek için birçok farklı kaynaklardan elektrik satın alabilir. Bunlar;
- Kendi üretim santrallerinden: Perakende şirketleri aynı zamanda elektrik üretimi yapan bir şirketin iştiraki olabilir. Bu tür faaliyetlerin farklı kurumsal kimlik altında yürütülmesi gerektiğinden yasalar gereğince şirketler ayrılmak zorundadırlar. Bütün tedarikçilerin elektrik üretim santralleri olmayabilir. Kısaca her tedarikçi sattığı elektriği kendisi üretmez.
- Elektrik toptan satış piyasasından: Bu piyasada ise toptan elektrik megaWatt-saat (MWh) fiyatı, arz ve talebe göre günlük olarak belirlenmektedir. Tıpkı elektrik enerjisi borsasıymış gibi düşünebiliriz. Genellikle elektrik talebi tahmin edilenden fazla olduğunda aradaki farkın kapatılması için spot piyasadan alım yapılır.
- EÜAŞ ile yaptıkları ikili anlaşmalarla: EPDK, piyasa koşullarına göre devletin tarifesinden alım yapacak olan şirketler için elektrik toptan satış fiyatlarını belirlemektedir. Bu fiyat üzerinden görevli elektrik dağıtım ve tedarikçi şirketlere satış yapılır.
Elektrik Üretimindeki Kaynaklar Nelerdir?
Elektrik üretiminde farklı enerji kaynakları kullanılabilmektedir. Bu kaynaklar akarsu, rüzgar, güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları ve doğal gaz, kömür gibi fosil yakıtlar olabilir. Üretim kaynaklarının fiyatlarına göre elektrik santrallerinin farklı birim üretim maliyeti vardır. Örneğin; doğalgaz fiyatları arttığında doğalgaz santrali sahibi üreticilerin elektrik fiyatlarını yükseltmesi beklenir. Aynı üreticinin farklı kaynaklarla çalışan santralleri de olabilir. Bu maliyet farklılıkları, üreticilerden elektrik satın alanlar, yani elektrik tedarikçileri için fiyat rekabeti oluştururken, son kullanıcı için de alternatiflerin çoğalması anlamına gelmektedir.
Elektrik Piyasası Toptan Satış Tarifeleri Ne Anlama Gelir?
4628 sayılı yasa gereğince, 2001 yılında başlayan serbestleşme sürecinde TEAŞ faaliyetlere göre yeniden yapılandırılmış, sonucunda kamu adına üç ayrı şirket kurulmuştur. Bu şirketler şunlardır;
- Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ)
- Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)
- Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş (TETAŞ)
Bu şirketler, devletin enerji ve ekonomi politikalarını göz önünde bulundurarak elektrik ticareti gerçekleştirmektedir. Faaliyette olduğu 2018 yılına kadar TETAŞ, EPDK tarafından onaylanan ve yıl içinde güncellenen elektrik toptan satış fiyatlarını belirlemiştir. 2018'den sonra TETAŞ, EÜAŞ'a devrolunca aynı görevleri bu kez EÜAŞ üstlenmiştir. EÜAŞ tarafından görevli elektrik dağıtım ve perakende elektrik satış şirketleri için uygulanacak elektrik toptan satış fiyatları yıllara göre değişiklik göstermiş ve aşağıda listelenmiştir.
Yıllar/Elektrik Toptan Satış Fiyatları
- 2012 18,80 krş/kWh
- 2013 17,90krş/kWh
- 2014 17,20krş/kWh
- 2015 17,57krş/kWh
- 2016 16,20krş/kWh
- 2017 15,74krş/kWh
- 2018 16,49krş/kWh
- 2019 21,32krş/kWh
- 2020 19,77krş/kWh
- 2021 20,39 krş/kWh
- 2022 51,63krş/kWh
- 2023 50,00krş/kWh
