Merkez Bankası Politika Faizi Nedir?

Merkez Bankası Faizi Ne İşe Yarar?

Merkez Bankası tarafından belirlenen politika faizi, bir hafta vade ile repo işlemlerinde uygulanan faiz oranını ifade eder. Merkez Bankası faizi, para birimi üzerinde meydana gelebilecek dalgalanmaların giderilmesi ve istikrarlı bir fiyatlama yapılabilmesi için artırılır veya azaltılır. Merkez Bankası tarafından alınan faiz kararları, ekonomi üzerinde doğrudan belirleyici role sahiptir.

Yatırımların artması veya azalması, kredilerin artması veya azalması, likiditenin durumu ve benzeri ekonomik durumların tamamı Merkez Bankası faizi ile ilintilidir. Merkez Bankası tarafından faiz artırıldığında o ülkenin parası diğer para birimleri karşısında değer kazanır. Faizlerin indirilmesi halinde ise kredi talepleri ve yatırım eğilimi artar.

Merkez Bankası Politika Faizi Nedir?

Merkez bankası politika faizi, bir ülkenin merkez bankası tarafından belirlenen ve para politikalarınn ana aracı olarak kullanılan temel/referans faiz oranıdır. Politka faiz oranı piyasadaki para arzını kontrol etmek, ekonomik büyümeyi kontrol etmek ve enflasyonu yönetmek için kullanılır. Merkez bankası politika faizinin ülke ekonomileri üzerinde önemli etkisi olur. Merkez bankası politika faizini belirlediğinde, bu oran ticari bankalar için borçlanma maliyetini belirler. Bu durum, bu bankaların müşterilerine sunduğu kredi faiz oranlarını ve mevduat faiz oranlarını etkiler. Bunun devamında politika faiz kararı etkisi tüm ekonomiye yayılmış olur. Merkez bankalarının politika faizlerinin etkileri aşağıdaki gibidir.

• Enflasyon Kontrolü: Politika faizi merkez bankalarının enflasyon kontrolü üzerindeki en önemli enstrümanlarından biridir. Enflasyon oranı merkez bankasının hedeflediği seviyenin üzerine çıkarsa, merkez bankası politika faizini artırabilir. Nihayetinde yüksek kredi faiz oranları borçlanmayı daha pahalı hale getirirerek borçlanmayı azaltır ve para arzını daraltır. Diğer taraftan yüksek mevduat faizi tasarrufu cazip hale getirerek tüketicilerin harcama yapmak yerine tasarrufa yönelmesini sağlayarak piyasadaki para arzını azaltır. Tüm bunlar enflasyon üzerinde yavaşlatıcı etki yaratır.
• Ekonomik Büyüme: Ekonomi yavaşladığında ve hatta enflasyon oranı hedeflenen oranın altında gerçekleştiğinde, resesyon koşullarında merkez bankaları politika faizini düşürme eğilimine girebilir. Düşük faiz borçlanmayı cazip hale getirirken daha çok kişi kredi kullanarak harcama yapar ya da yatırım yapar. Diğer taraftan düşük politika faizi sonucu düşen mevduat faiz oranları sermaye sahiplerini farklı kanallara, özellikle de reel sektör yatırımlarına yöneltir. Tüm bunlar sonucunda ekonomik büyüme sağlanmış olur.
• Para Arzı: Politika faizi ile para arzı arasında doğru orantı vardır ve direkt olarak ilişkilidir. Merkez bankaları politika faizini düşürerek para arzını artırırken, politika faizini yükselterek piyasadaki para arzını düşürür.

Hangi Merkez Bankasının Hangi Faiz Kararı Politika Faizi Olarak Kabul Edilir?

Merkez bankaları genellikle aylık periyotlarda çeşitli faiz oranları açıklarlar. Bu faiz oranları kredi kartı işlemlerinde uygulanacak faiz oranlarından gecelik borçlanma faiz oranlarına kadar çok çeşitlidir. Ancak her merkez bankası için politika faizi olarak kabul edilen tek bir referans faiz oranı bulunur. Aşağıda hangi ülkenin merkez bankasının hangi faiz oranının politika faizi olarak kabul edildiği listelenmiştir.

• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB): 1 Haftalık Repo Faizi
• ABD Merkez Bankası (Federal Reserve - FED): Federal Fonlama Oranı (Federal Funds Rate)
• Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank): Ana Refinansman İşlemleri Oranı (Main Refinancing Operations (MRO) Rate)
• İngiltere Merkez Bankası (Bank of England): Banka Faiz Oranı (Bank Rate)
• Japonya Merkez Bankası (Bank of Japan): Gecelik Faiz Oranı (Overnight Call Rate)
• Çin Halk Bankası (People's Bank of China): 1 Yıllık Kredi Ana Oranı - LPR (1-year Loan Prime Rate) ve 1 Yıllık Orta Vadeli Kredi İmkanı - MLF (1-year Medium-term Lending Facility)
• Rusya Merkez Bankası: Anahtar Faiz Oranı (Key Rate)
• İsviçre Merkez Bankası (Swiss National Bank): SNB Politika Faiz Oranı

Merkez Bankalarının Politka Faiz Oranları (Kasım 2024)

Dünyanın önemli merkez bankalarının Kasım 2024 dönemi için politika faiz oranları aşağıda listelenmiştir.

• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Politika Faiz Oranı: %50,00
• Amerikan Federal Rezerv Bankası (FED) Politika Faiz Oranı: %4,50 - %4,75 aralığında
• Avrupa Merkez Bankası Politika Faiz Oranı: %3,65
• İngiltere Merkez Bankası (Bank of England) Politika Faiz Oranı: %5
• Japonya Merkez Bankası Politika Faiz Oranı: %0,25
• Rusya Merkez Bankası (CBR) Politika Faiz Oranı: %21,00
• Güney Kore Merkez Bankası Politika Faiz Oranı: %3,25

Merkez Bankası Faizi İle İlgili Kararı Kim Alır?

Merkez Bankası faizi ile ilgili kararlar Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) tarafından alınır. Para politikası kurulu 6 üyeden oluşur. Para Politikası Kuruluna genellikle Merkez Bankası Başkanı başkanlık eder. Para Politikası Kurulu, yalnızca faiz kararını almakla sınırlı bir kurul değildir. Para Politikası Kurulunun görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir.

• Fiyat istikrarını sağlamak
• Para politikası ilkelerini belirlemek
• Hedeflerini belirlemek
• Para politikasıyla ilişkin hedef ve uygulamalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmek
• Ülke parasının değerinin korunması için her türlü tedbiri almak

Merkez Bankası Faiz Oranı Nasıl Belirlenir?

Merkez Bankası faiz oranı, Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) tarafından belirlenir. Para Politikası Kurulu, yaptığı değerlendirme sonucunda faiz oranlarını bağlı olduğu ülkenin para biriminin lehine olacak şekilde düzenler. Bu düzenleme, o anki pek çok ekonomik veya politik faktöre bağlı olabilir. Normal şartlar altında faiz oranlarının belirlenmesinde para arzı ve talebi göz önünde bulundurulur. Para biriminde meydana gelen anormal bir fiyat artışının önüne geçmek amacıyla genellikle Merkez Bankası tarafından faiz artırımına gidilir. Genel ekonomik durumun iyi olduğu ve ülkenin kendi para türüne talebin fazla olduğu dönemlerde ise yatırımı artırmak amacıyla faiz indirimine gidilebilir.

Merkez Bankası Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Kaynakların etkili dağıtılmasında ve tasarrufun ulusal gelirden alacağı payın belirlenmesinde faiz oranları kullanılır. Üretim anlamında, üretilecek malların seçilecek teknolojiye etkileri ve malların nasıl üretileceği faiz oranlarıyla belirlenir. Faiz oranları sermayenin israf edilmesini önler ve verimli kullanılmasını sağlar. Merkez Bankası faiz oranlarını etkileyen faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Enflasyon oranı: Enflasyon vergisi etkisi reel faiz oranlarını arttırırken, kredi arzı etkisi reel faiz oranını düşürür. Bu iki etkinin toplamı sonucu verir. Yani enflasyon vergisi etkisi, kredi arzı etkisinden büyük ise reel faiz oranı artar. Tam tersi durumda reel faiz oranı düşer.
• Döviz kuru: Döviz kuru ithalat ve ihracatı etkiler. İhracatın artması ulusal gelirin artmasına sebep olur bu da faiz oranları artırır. Döviz kurlarındaki azalışlar ulusal geliri azaltarak faiz oranlarını düşürür.
• Uluslararası faiz oranları: Ulusal faiz oranları, uluslararası faiz oranlarındaki değişime göre artış ya da azalış gösterir.
• Para arzı: Para arzı artışından sonra likidite etkisi ortaya çıkar. Gelir ve fiyatların genel düzeyini etkilemesi faiz oranlarının artışıyla zaman içinde olur.
• Kamu iç borçlanması: Tasarrufların yatırımlardan küçük olduğu durumlarda yeni borç bulmanın tek yolu faizi arttırmaktır. Kamu açıkları ve borçlanmada meydana gelen artışa bağlı faiz oranlarının artması beklenir.
• Ekonomik güven: Güven faktörü ekonomik gelişmenin temelini oluşturarak istikrarı sağlar ve belirsizlikleri azaltır. Belirsizlik azaldıkça, yatırımlar ve kredi alım miktarı arttıkça faiz oranları düşer. Tam tersi durumda faiz oranlarının yükselmesi beklenir.

Merkez Bankası Faiz Oranları Neyi Etkiler?

Merkez Bankası faiz oranları ülkenin kendi para birimine olan talebi doğrudan etkilerken, doğrudan veya dolaylı yoldan pek çok ekonomik aracı da etkiler. Kredi taleplerinin artması veya azalması, likiditenin artması veya azalması, döviz kurunun düşmesi veya çıkması gibi durumlar Merkez Bankası faiz oranlarından etkilenir. Merkez bankası faiz oranları, ulusal borsayı da etkileyebilir. Düşük faiz oranları borçlular için daha çok borçlanma anlamına gelirken, yatırımlar için olumludur. Düşük faizde enflasyon yüksek olursa harcamalar artacağı için enflasyon oranı da yükselir.

Merkez Bankası Faiz Oranı Artarsa Ne Olur?

Merkez Bankası tarafından faiz oranı artırıldığı takdirde o ülkenin para birimi diğer para birimleri karşısında değer kazanır. Buna karşılık olarak tasarruf artar ve tüketim azalır. Faiz oranının artırılması enflasyonu düşürür. Ancak yatırım maliyetlerini artırır.

Merkez Bankası Faiz Oranları Düşerse Ne Olur?

Merkez Bankası tarafından faiz oranı düşürüldüğü takdirde o ülkenin para birimi, diğer para birimleri karşısında değer kaybeder. Buna karşılık olarak kredi faizleri indiği için kredilere olan talep artar. Bu durum aynı zamanda yatırımları da artırır. Yatırım maliyetleri düşer, daha çok harcama yapılır ve istihdam artar.

Merkez Bankası Faiz Kararları Ne Zaman Açıklanır?

Merkez Bankası faiz kararları, Para Politikası Kurulunun her ay yapılan toplantısından sonra açıklanır. Para Politikası Kurulu her ay düzenli olarak toplanır. Ancak toplanma günü sabit değildir. Acil veya olağan dışı durumlarda Para Politikası Kurulu olağanüstü toplanabilir. Merkez Bankası faiz kararları, her PPK toplantısından sonra açıklanır. Olağan olarak her ay Merkez Bankası faiz kararı açıklanması beklenir.

Merkez Bankası Faiz Oranları ile Enflasyon Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Merkez Bankası faiz oranları ile enflasyon arasında negatif (ters) yönlü bir ilişki vardır. Yani Merkez Bankası faiz oranları arttıkça enflasyon azalır. Merkez Bankası faiz oranları düştükçe enflasyon artar.