Deflasyon, bir ekonomideki fiyatların düşüş oranını ifade eder. Deflasyonun olduğu ekonomilerde belirli dönemde ürün ve hizmetlerin fiyatları düşüş gösterir. Teorik olarak deflasyon, enflasyonun tam tersidir ve enflasyonun %0'ın altında olduğu durumlarda olur. Deflasyon, piyasadaki aşırı para darlığı sonucu olur. Deflasyon dönemlerinde piyasadaki fiyatların ucuzlamasının yanı sıra, geleceğe yönelik deflasyon beklentisi de artar. Buna bağlı olarak insanların satın alma niyeti de azalır. Fiyatların gelecekte daha da düşecek olması düşüncesi, insanları yalnızca zaruri ihtiyaçları almaya yöneltir. Bu durum deflasyonu daha da tetikler.
Deflasyonun Nedenleri Nelerdir?
Deflasyon, ekonomilerde sıklıkla görülen bir durum olmadığından pratik nedenlerini sıralamak için tarihi verilere bakmak gerekir. 1930'lu yılların başında bankaların iflas etmesi veya finansal yükümlülüklerini yerine getirememesi nedeniyle piyasadaki para arzında önemli bir daralma yaşanmış, bunun sonucunda da Amerikan ekonomisinde deflasyon meydana gelmiştir. Deflasyonun bir diğer örneği ise 1990'lu yıllarda Japonya'da görülmüştür. Deflasyonun temel nedeni, talepteki düşüştür. Deflasyonun nedenleri aşağıda listelenmiştir.
- Para Politikaları: Piyasadaki para arzının daralması deflasyonun temel sebebidir. Bu durum faiz oranlarının enflasyonun çok üstünde olması sebebiyle ortaya çıkar. Faiz oranlarının çok yüksek olması sermaye sahiplerini harcama yapmak ya da reel sektöre yatırım yapmak yerine, yüksek faizden yararlanmaya iter. Bu, ekonomide yavaşlamaya, dolayısı ile talep daralmasına neden olur. Diğer taraftan yüksek kredi faizleri nedeniyle kredi kullanımı düşer, harcamalar ve yatırımlar tarafında ortaya çıkan talep daralması sonucunda ekonomide deflasyon oluşur.
- Piyasalaradaki Güven Kaybı: Piyasalara olan güven kaybı sermaye sahiplerinde ve tüketicilerde gelecek endişesi yaratır ve tarafları tasarrufa yöneltir. Tasarrufun artması ile birlikte harcamalar ve yatırımlar azalır. Bu da talep daralması yaratarak defalasyonun oluşması ile sonuçlanır.
Deflasyonun Etkileri Nelerdir?
Fiyatların düşmesi her ne kadar olumlu bir gelişme gibi görünse de, deflasyonun ekonomide önemli ölçüde durgunluk yaratma gibi ciddi olumsuz etkileri vardır. Deflasyonun etkileri şunlardır.
- İşsizlik Artışı: Fiyatlar düşünce şirketlerin karları da düşer. Bu, şirketlerin işçi çıkartmasına neden olur.
- Borçlanmada Zorluk: Deflasyon dönemlerinde faiz oranları ciddi anlamda yükselir ve borçlanma maliyeti artar, bu da daha az kişinin kredi kullanmasına neden olur.
- Kısır Döngü: Deflasyonun sürekli olması halinde tüketiciler harcamalarını erteler, bunun sonucunda talep daralması olur. Daralan talep nedeniyle üretim düşer, üretimin düşmesi işsizliğin artmasına sebep olur. Deflasyon dönemlerinin uzun sürmesi bu döngünün tekrarlanmasına neden olarak kısır döngü yaratır. Bütün gelişmelerin sonucunda ekonomide ciddi bir küçülme meydana gelir.
Deflasyon Nasıl Hesaplanır?
Deflasyon, enflasyonu hesaplayan kurumlar tarafından hesaplanır (Örneğin TÜİK). Deflasyon hesaplaması, enflasyon hesaplaması ile birebir aynıdır. Deflasyon hesaplaması yapılmadan önce tüketicilerle görüşmeler ve anketler yapılarak hangi ürünlerin ne kadar ağırlıkta kullanıldığı belirlenir. Belirlenen ürünlerden bir sepet oluşturulur. Tüketiciler tarafından sıklıkla kullanılan ürünlerden oluşan bu sepetteki fiyatlar ayda bir veya bir kaç defa analiz edilir. Hesaplama dönemi sonunda sepette bulunan tüm ürünlerin ağırlıklarına göre ortalama fiyat değişiklik oranı bulunur. Bulunan oran %0'dan büyükse enflasyon, %0'dan küçükse deflasyon olarak adlandırılır.
Deflasyon Nasıl Önlenebilir?
Deflasyonun önlenebilmesi için uygulanması gerekenler şunlardır.
- Para arzını artırmak: Faizleri düşürerek ya da para basarak para arzının genişletilmesi deflasyonun kontrol altına alınmasındaki en önemli faktördür.
- Kredi hacmini genişletmek: Faizleri düşürmek ve hükümetlerin alabileceği çeşitli önlemlerle piyasadaki kredi hacmini genişletmek, daha çok kişinin krediye ulaşmasını, daha çok yatırım ve harcama yapmasını sağlar. Bu de deflasyonu düzenleyici bir etki gösterir.
- Kamu harcamalarını artırmak: Devletlerin kamu harcamalarını artırmaları, piyasanın canlanmasını ve ekonominin yeniden hareketlenmesini sağlar.
- Yatırımcılara teşvik vermek:Deflasyon döneminde öngörüde bulunamayan yatırımcılar, beklemeyi tercih eder. Yatırımcılara teşvil vermek, ekonominin canlanmasını sağlar.
Deflasyon ile Enflasyon Arasındaki Fark Nedir?
Deflasyon ve enflasyon birbirlerinin tam zıttıdır. Enflasyon, fiyatların artış oranını ifade ederken deflasyon ise fiyatların düşüş oranını ifade eder. Her ikisi de başlangıç aşamasında olumlu, daha sonrasında ve süreklilik halinde ise olumsuz etkilere sahiptir. Özet olarak deflasyon, enflasyonun tersidir. Enflasyonun %0'ın altında olduğu durumlar deflasyon olarak tanımlanır.
Banka Kredileri ve Deflasyon Arasındaki İlişki Nasıldır?
Banka kredileri ile deflasyon arasında negatif yönlü bir ilişki bulunur. Deflasyon dönemlerinde yatırım azaldığı için kredi başvuruları da azalır. Aynı zamanda paranın sürekli değer kazanacak olması, alınan kredinin gelecekte ödenmesi sırasında zorluklar yaratacağından kredi talebinde düşüş yaşanır.
