Temerrüt Faizi Nedir?

Temerrüt faizi bir borcun önceden belirlenmiş ödeme süresi içinde ödenmemesi durumunda, ödenmesi gereken dönem ile borcun ödendiği dönem arasında borç üzerine eklenecek faiz oranıdır. Temerrüt faizi 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 117. ve 120. Maddelerinde, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizi Kanunu’nda düzenlenmiştir.

6098 sayılı Borçlar Kanunun 117. Maddesi temerrüde düşmenin koşullarını düzenler. Aynı kanunun 120. Maddesi ise temerrüt faizinin nasıl işleyeceğini, faiz oranının ne kadar olabileceğini ve temerrüt faizinin uygulamalarını düzenler. Mevzuata göre borcun ödeme tarihinde ödenmemesi ile birlikte borçlu temerrüde düşmüş olur ve temerrüt faizi işlemeye başlar.

Temerrüt faizi, borç ve alacak ilişkilerinde borcun zamanında ödenmemesi durumunda alacaklının maddi zararlarının telafi edilmesi için uygulanır. Genellikle sözleşmelerde temerrüt faizi belirtilirken, aksi belirtilmemişse temerrüt faiz oranı temerrüde düşme tarihinde geçerli olan mevzuata göre belirlenir.

Temerrüt Faizi Nasıl Hesaplanır?

Temerrüt faizi anapara üzerinden temerrüt faizinin tahakkuk ettirilieceği gün sayısı baz alınarak hesaplanır. Temerrüt faizi hesaplama işleminde değerler anapara, temerrüt faiz oranı ve gecikme süresidir. Temerrüt faizi aşağıdaki formülle hesaplanır.

Örnek olarak, 10.000 TL’lik bir borcu olan bir kişi, borcun geri ödemesini son ödeme tarihinden 30 gün gecikmeli olarak yaptısa ve yıllık temerrüt faizi oranı %20 ise, ödenecek temerrüt faizi şu şekilde hesaplanır.

10.000 TL x 0.20 x (30/365) = 165,4 TL

Temerrüt faizi hesaplaması Türk Borçlar Kanunu’nun 120. maddesi ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizi Kanunundaki düzenlemelere göre yapılır. Fakat sözleşmede taraflar arasında farklı bir faiz oranı belirlenmişse hesaplama önceden belirlenmiş bu oran üzerinden yapılır.

Temerrüt Faizi ve Kanuni Faiz Arasındaki Farklar

Temerrüt faizi ile kanuni faiz arasındaki başlıca farklar uygulanma amacı ve hesaplama yöntemleridir. Temerrüt faizi temerrüt durumunda ortaya çıkan faiz oranıyken kanuni faiz tahakkuk etmesi gerekli durumlarda faiz oranını belirlemeyen faizdir. Kanuni faiz ise 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunun 1. Maddesinde belirlenmiş koşullarda uygulanır. Buna göre Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde faiz ödeme yükümlülüğü doğmuş ancak sözleşme ile bir faiz oranı belirlenmemişse uygulanacak faiz oranı kanuni faiz oranı olur.

Temerrüt faizi ise, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 117 maddesinde belirtilen koşulların doğması, yani borçlunun borcunu zamanında ödememesi durumunda tahakkuk etmeye başlar. Temerrüt faiz oranı ile ilgili düzenleme ise aynı kanunun 120. Maddesinde yapılmıştır. Buna göre eğer borç ilişkisini doğruan sözleşmede temerrüt faizi belirtilmemişse uygulanacak temerrüt faizi, kanuni faiz oranıdır. Ancak her koşulda sözleşmede belirlenecek temerrüt faizi kanuni faizin iki katından fazla olamaz.

Kısacası Kanuni Faiz uygulanacak faiz oranını belirlerken, temerrüt faizi temerrüt durumunda uygulanacak faiz oranıdır.

Temerrüt Faizinin Ekonomik ve Hukuki Etkileri

Temerrüt faizi, ekonomik ve hukuki açıdan önemli sonuçlar doğurur. Ekonomik açıdan, temerrüt faizi, borçluların ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesini teşvik eder ve alacaklıların finansal kayıplarının telafi edilmesini sağlar. Temerrüt faizi ticarette borç alacak ilişkisini düzenleyen ve böylelikle ticareti kolaylaştırarak ekonomik istikrarı koruyan, ticari işlemlerdeki güveni artıran bir enstrümandır.

Hukuki taraftan ise temerrüt faizi borçlunun borcunu zamanında ödememesi halinde alacaklı tarafta ortaya çıkabilecek maddi kayıpları bertaraf etmeyi amaçlar. Temerrüt faizi sistemi borçlunun sorumluluklarını yerine getirmemesi durumunda hukuki süreçlerin devreye girmesini sağlar. Türk hukukunda, temerrüt faizi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 122. maddesi uyarınca taraflar arasında bir anlaşmazlık durumunda mahkemeler tarafından dikkate alınır ve alacaklıya ödeme yapılması için hukuki yolların açılmasını sağlar. Dava süreçleri uzun sürse de borcun ödenmediği hergün temerrüt faizi işlemeye devam edeceğinden alacaklının kayıpları minimuma indirilmiş olur.

Temerrüt Faizi ve Borç İlişkileri: Borçlular ve Alacaklılar İçin Önemi

Temerrüt faizi, borç ilişkilerinde hem borçlular hem de alacaklılar için denge sistemi oluşturması nedeniyle önem arz eder. Borçlu açısından zamanında ödenmeyen borç üzerine eklenen temerrüt faizi, ödeme yükümlülüğünü zamanında yerine getirmeyen bir borçluya ek maliyet olarak ortaya çıkar. Bu durum borçluları, borçlarını zamanında ödemeye teşvik eder.

Alacaklı tarafında ise temerrüt faizi hem ödemenin gecikmesi durumunda borçlu için bir nevi cezai madde olarak işlev gördüğünden ödemelerin zamanında yapılmasını teşvik eden bir güvenlik mekanizması sağlar hem de ödemelerin gecikmesi durumunda ortaya çıkacak maddi kayıpları bertaraf etmeye veya en aza indirmeye yarar. Bu iki açıdan alacaklı tarafında temerrüt faizinin etkisi önemlidir.

Temerrüt Faizi ve Tazminat Talepleri: Hukuki Süreçler

Temerrüt faizi genellikle tazminat talepleri sonucunda konu edilir. Bir borç ilişkisinde broçlunun borcunu zamanında ödememesi onu temerrüde düşürürken, ödeme zamanından itibaren işlemeye başlayan temerrüt faizi borcun geç ödemesinin tazminatı olarak da yorumlanabilir. Ancak temerrüt faizine ek olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 119. ve 125. Maddeleri uyarınca söz konusu borcun geç ödenmesinden dolayı uğradığı tazminatı talep etme hakkına sahiptir. Tazminat taleplerinde zararın ıspatı şartı aranmaktadır.

Temerrüt Faizinin Uluslararası Hukuktaki Yeri

Uluslararası hukukta da temerrüt faizi vardır. Uluslararası ticaret anlaşmalarında, Türk Hukukunda olduğu gibi temerrüt faizi, taraflar arasındaki ödeme yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi durumunda devreye girer. Uluslararası sözleşmelerde, temerrüt faizi genellikle belirli bir oran üzerinden hesaplanır ve bu oran, taraflar arasında kararlaştırılabilir.

Uluslararası hukukta temerrüt faizine ilişkin düzenlemeler, genellikle Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından hazırlanan modeller ve kılavuzlar çerçevesinde yapılır. Bu düzenlemeler, uluslararası ticaretin güvenliğini sağlamak ve taraflar arasında adil bir denge oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir.

Temerrüt Faizi ve Ticari Sözleşmeler: Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Ticari sözleşmelerde temerrüt faizi konusuna açıklık getirilmesi önem arz eder. Ticari sözleşmede temerrüt durumunda yapılacaklarla temerrüt faizinin belirlenmesi alacaklının hakkını koruruken, iligli maddelerin karşılıklı olarak anlaşma sonucu sözleşmeye eklenmesi sözleşmenin her iki tarafının da haklarının dengeli bir şekilde korunmasına olanak tanır. Ticari sözleşmelerde temerrüt faizine ilişkin hükümler, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 117. ve 120. maddeleri ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 8. ve 1530. maddeleri doğrultusunda düzenlenmelidir. Sözleşmelerin bu sayılan kanun maddelerine aykırı olarak düzenlenen maddeleri geçersiz sayılır ve kanunda belirtilen sınırlamalar ve düzenlemeler geçerli olur. Ticari sözleşmelerin temerrüt bölümlerinde kanunlar ve ilgili mevzuatla çelişkili bölümlerin olmamasına dikkat edilmelidir.

Avans Faizi ile Ticari Temerrüt Faizi Arasındaki Farklar

Avans faizi ile ticari temerrüt faizi arasındaki farklar, genellikle uygulanma şekli ve amacı ile ilgilidir. Avans faizi, borçlu tarafından alınan bir avansın geri ödenmesi sırasında uygulanan faizdir. Bu faiz türü, genellikle borçlunun avansı aldığı tarih ile geri ödeme tarihi arasındaki süre boyunca hesaplanır ve belirli bir oran üzerinden uygulanır.

Ticari temerrüt faizi ise, ticari işlemler sırasında borçlunun ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda devreye girer. Yani avans faizi avans kullanıldığı anda tahakkuk etmeye başlarken, temerrüt faizi borcun son ödeme gününde ödenmemiş olma koşulu ile bu tarihte tahakkuk etmeye başlar. Ticari temerrüt faizi oranı, Türk Ticaret Kanunu’nun 1530. maddesi uyarınca belirlenir ve genellikle daha yüksek bir orana sahiptir.

Kaynaklar:Borçlar Kanunu Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizi Kanunu 8485 sayılı Cumhurbaşbanı Kararı Türk Ticaret Kanunu