Nükleer Enerji Mühendisi Nedir?

Nükleer Enerji Mühendisliği, nükleer fizik ve radyasyonun madde ile etkileşimi ilkelerine dayanarak atomun çekirdeği üzerine pratik uygulamalar yapan bilim dalıdır.

Nükleer Enerji Mühendisliği bölümünün amacı nükleer santrallerin geliştirilmesi sağlayacak tasarımlarını yapmak, santralin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlayacak kişileri yetiştirerek enerji sektörüne kazandırmaktır.

Bu bölümü tercih eden öğrenciler ilk yıllarda Bilgisayar Programlama, Genel Fizik, Genel Matematik, Enerji gibi derslerden sorumlu tutulmaktadır. İlerleyen yıllarda ise Nükleer Santral ve Reaktör Tasarımı, Reaktör Fiziği, Radyasyon Algılama ve Ölçme, Nükleer Fizik, Nükleer Yakıt Yönetimi, Mühendislik İş Etiği gibi dersleri alarak 4 yıllık eğitimlerini tamamlarlar.

Nükleer Enerji Mühendisliği bölümü eğitim süresi 4 yıllıktır. İlk iki yıl Nükleer Enerji Mühendisliğine hazırlık yıllarıdır. Son iki yıl ise bölüm ile ilgili temel dersler verilmektedir. Bu derslerin yanında öğrencilere laboratuvar ortamlarında uygulama yapabilecekleri imkân da sağlanmaktadır. Ayrıca nükleer tesisler ve uygulamalara yönelik pratik kazanmak adına staj yapmaları da tavsiye edilir.

Nükleer Mühendislerin %89'u lisans derecesine sahiptir ve ikinci en yaygın olanı %7 ile yüksek lisans derecesidir.

Nükleer Enerji Mühendisleri eğitim süreçleri boyunca birçok çeşit eğitim almaktadır. Nükleer enerji mühendisleri aşağıdaki eğitimleri alır.

• İlk iki yıl Nükleer Enerji Mühendisliğine hazırlık yıllarıdır. Bu yıllarda öğrencilere Matematik, Fizik, Bilgisayar Programlama, Termodinamik, Akışkanlar Mekaniği, Mukavemet, Malzeme Bilgisi, Isı İletimi, Nükleer Fizik, Teknik Elektronik Çizim gibi temel mühendislik dersleri verilir.
• Son 2 yılda ise Nükleer Enerji Mühendisliğinin temelini oluşturan Nükleer Reaktör Fiziği, Nükleer Reaktör Mühendisliği, Nükleer Malzeme, Nükleer Reaktör Kontrolü gibi dersler verilmektedir.
• Öğrenciler 4 yıllık eğitim süreçlerinde laboratuvarlarda çalışmalar yaparak kendilerini uygulama alanında da geliştirebilirler.
• Ayrıca lisans eğitiminden sonra yüksek lisans ve doktora yapıp kendilerini geliştirerek kariyer yapabilirler.

Ülkemizde Nükleer Enerji Mühendislerinin iş olanakları oldukça sınırlıdır. Ancak bu meslekte diğer mesleklerde de olduğu gibi yabancı dil çok önemlidir. Yabancı dil bilgisi iyi olanlar (özellikle İngilizce) daha iyi şartlarda ve daha kolay bir şekilde iş bulabilmektedirler.

Nükleer Enerji Mühendislerinin başlıca çalışmayı seçtiği yerler kamu ve özel sektör içerisinde bulunan enerji sektörü içerisinde bulunan kurum ve kuruluşlardır.

Ülkemizde bu mesleği edinen öğrencilerin bir kısmı da yurt dışında çalışmayı tercih etmektedir. Bunların dışında üniversitede araştırma görevlisi olarak çalışma olanakları da vardır.

2020 yılında Nükleer Enerji Mühendisi mezun sayısı 55’tir.

Türkiye genelinde sadece iki üniversitede Nükleer Enerji Mühendisliği bölümü bulunmaktadır. Bu üniversiteler aşağıdaki gibidir:

• Sinop Üniversitesi
• Hacettepe Üniversitesi (İngilizce)

Nükleer Enerji Mühendisliği taban puanları aşağıdaki gibidir:

• Hacettepe Üniversitesi (İngilizce) için taban puanı 407,85380’dir.
• Sinop Üniversitesi için taban puanı 283,22483’tür.

Bu taban puanlar 2021 yılı için geçerlidir.

Nükleer Enerji Mühendislerinin deneyimlerine göre aylık ortalama maaşları 2021 yılı için ortalama olarak aşağıdaki gibidir:

• Yeni mezun olmuş veya henüz tecrübesi olmayan mühendislerin maaşı 3.000 TL ile 4.500 TL aralığında değişmektedir.
• Ortalama 3 yıllık tecrübe sahibi olan nükleer mühendisi 4.500 TL ile 6000 TL aralığında maaş almaktadır.
• 3 yıl ve üzeri tecrübe sahibi olan nükleer enerji mühendisi ise 6.000 TL ile 9.000 TL aralığında gelir elde etmektedir.
• Kamu sektöründe görev alan mühendisler ortalama 5.890 TL kazanır.
• Özel sektörde çalışan mühendisler ise ortalama 9.270 TL maaş almaktadır.

Nükleer Enerji Mühendisliği bölümünden mezun olan kişiler "Nükleer Enerji Mühendisi" unvanı ile pek çok enerji santrali ve nükleer enerji santrallerinde iş bulabilirler. Çalıştıkları konumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Santral kontrolü ve nükleer enerji santrali tasarımı da yapan mühendisler üretim, malzeme tedarik ve yöneticilik gibi pek çok farklı iş konumunda çalışabilirler.
• Nükleer santralin kurulacağı alanın fiziki ve güvenlik incelemelerini yaparak santralin kurulma uygunluğuna karar verirler.
• Radyasyon seviyelerinin izlenmesi ve ölçülmesi işlemlerini kontrol ederler.
• Güvenlik standartların karşılamalarını sağlamak için nükleer santralleri doğrudan işletirler.
• Gıda üretim sistemleri, nükleer tahrik sistemleri, nükleer silahların geliştirilmesi ve izlenmesi ile ilgilenirler.
• Reaktörler, radyasyon kalkanları, ışınlanmış su filtreleme sistemleri ve nükleer aletlerin bileşenleri gibi nükleer ekipmanların geliştirilmesinde büyük rolleri vardır.

Nükleer fizikçiler, kuarklar, elektronlar ve çekirdekler gibi atomik ve atom altı parçacıkların özelliklerini ve bunların etkileşimlerine neden olan kuvvetleri inceler.

Nükleer fizikçilerin, nükleer enerji mühendislerinden farkı nükleer radyasyon işlemleri bilimi ve uygulamasıyla ilgilenen nükleer enerjinin serbest bırakılması, kontrolü, kullanımı ve araştırılmasından sorumlu olmalarıdır. Nükleer enerjiden ve radyasyondan fayda sağlamak için kullanılan süreçleri, araçları, sistemleri araştırır ve geliştirirler.

Nükleer kimyagerler, radyoaktif maddeleri ve nükleer süreçleri araştırmaya, anlamaya ve ardından bu uzmanlık bilgisini tıbbi tedaviler ve nükleer atıkların güvenli bir şekilde imha edilmesi gibi gerçek dünya sorunlarına yenilikçi çözümler geliştirmek için uygulama yapmaya çalışırlar.

Nükleer kimyagerler, nükleer enerji mühendislerinden farklı olarak zamanlarının çoğunu laboratuvarlarda araştırma yaparak, bulgularını kaydederek, verileri analiz ederek ve ardından sonuçlarını müşterilere açık ve özlü bir şekilde sunarak geçirme eğilimindedirler. Bu anlamda nükleer kimyagerler, silolar, reaktörler ve radyoaktif boyalar gibi pratik çözümler tasarlamaktan ve geliştirmekten sorumlu mühendis ve fizikçilere danışman olarak hareket eder.

Nükleer Güç Santrali Operatörü, bir nükleer santraldeki nükleer reaktörü doğrudan kontrol etmekten sorumlu olan ve reaktör reaktivitesini doğrudan değiştirebilen tek kişidir. Nükleer enerji mühendislerinden farklı olarak bir nükleer reaktörü başlatılması, kapatılması, reaktör parametrelerini izlenmesi veya nükleer reaktörde meydana gelen normalin dışında bir durumda müdahale edilmesi gibi büyük sorumlulukları vardır.

Nükleer Füze Silosu Operatörü, sistemlerin etkinliğini değerlendirerek ve yeni teknolojiyi dahil ederek, sistemler, tesisler ve personeller için gelecek planları geliştiren kişidir. Nükleer enerji mühendisi, nükleer enerji ve radyasyondan yararlanmak için kullanılan süreçleri, araçları, sistemleri araştırıp geliştirirken nükleer füze silosu operatörü ise ilgili komuta, kontrol, iletişim ve fırlatma faaliyetlerini gerçekleştirirler.

Nükleer mühendisler, nükleer silahların güvenliğini ve nükleer malzemelerle çalışan tüm personelin güvenliğini sağlamak için donanmalarda görev alırlar. Bu nedenle nükleer mühendislerin donanmalarda görev alması hayati önem taşır. Nükleer mühendisler, nükleer reaksiyonlarda açığa çıkan enerjiden yararlanmak için araştırma ve geliştirmeyi yönlendirirler. Bu mühendisler orduda nükleer teknolojiyi, silah sistemlerine ve nükleer santrallere uygulayan projeleri denetler.

Nükleer enerji mühendisi ve atom mühendisi arasındaki fark aşağıdaki gibidir:

• Atom mühendisliği, nükleer enerji santralleri, denizaltı tahrik sistemleri de dahil olmak üzere çeşitli ortamlarda nükleer enerjinin uygulanması yoluyla "nükleer reaksiyonlardan salınan enerjiden yararlanmayı" amaçlayan mühendislik dalı olan Nükleer Mühendisliğin bir üst kümesi olarak kabul edilir.
• Nükleer enerji mühendisi atom çekirdeğinin çeşitli olaylar sonucu parçalanması ve kontrollü enerji üretme ile güvenli bir şekilde elde edilmesi ve bu teknolojinin gelişmesi için çeşitli tasarım ve araştırma yaparken atom mühendisi ise atom nükleer değerlerinin, parçacıkların ve moleküllerin üzerinde çeşitli araştırmalar yaparak bunların incelenmesi ve değerlendirilmesi alanında çalışmalar yürütmekte ve elektriksel akımlarını incelemektedirler.

Bir Nükleer Enerji Mühendisinin görevleri aşağıdaki gibidir:

• Nükleer enerji kullanımını belirlemek için araştırma yapar.
• Nükleer enerji ürünleri ve sistemleri geliştirir.
• Güvenlik protokollerinin oluşturur ve uygular.
• Nükleer ürünler geliştirip tasarlar.
• Mühendislik projelerinin ilerlemesini denetler.
• Nükleer enerjinin yenilikçi kullanımlarını belirler.
• Nükleer atıkların üretimini ve bertarafını izler.
• Nükleer süreçleri ve yöntemleri araştırıp test eder.
• Enerji santrallerinde işletme faaliyetlerini denetler.
• Radyoaktif malzemeler için güvenlik protokollerini uygular.
• Yeni trendler ve teknoloji hakkında bilgi vermek için eğitimlere katılır.

Nükleer Enerji Mühendislerinin sahip olması gereken özellikler şunlardır:

• Bilimsel merakı yüksek olmalıdır.
• Matematik ve fizik alanlarına ilgi duymalıdır.
• Dikkatli ve detaycı olmalıdır.
• Sorumluluk sahibi olmalıdır.
• Hızlı, pratik, planlı ve doğru karar verebilme yeteneğine sahip olmalıdır.
• İş birliği ve takımla çalışmaya yatkın olmalıdır.
• Problemleri analiz etme ve çözme konusunda yetenekli olmalıdır.
• Araştırmacı ve disiplinli bir kişiliğe sahip olmalıdır.
• Teknolojiye meraklı olmalı, teknoloji hakkında üst düzey bilgiye sahip olmalıdır.

Nükleer Enerji Mühendisi olmak için aşağıdaki eğitimleri almış olmak gerekir:

• Lisans derecesinde bir üniversite kazanmalıdır.
• Temel mühendislik dersleri olan Genel Matematik, Genel Fizik,
• Bilgisayar Programlama, Nükleer Fizik, Teknik Elektronik Çizim gibi dersleri almalıdır.
• Daha sonra Nükleer Enerji Mühendisliğinin temelini oluşturan Nükleer Reaktör Fiziği, Nükleer Reaktör Mühendisliği, Nükleer Malzeme, Nükleer Reaktör Kontrolü gibi dersleri alarak bu alanda kendini geliştirmelidir.
• 4 yıllık eğitim sürecinde belirtilen derslere ek olarak laboratuvarlarda çalışmalar yaparak uygulama alanında da gelişim gösterilmelidir.
• Yaz dönemlerinde bölüm ile ilgili deneyim kazanıp tecrübe sahibi olmak için mutlaka staj yapılmalıdır.
• Ayrıca lisans eğitiminden sonra yüksek lisans ve doktora yaparak yönetim ve yönetici pozisyonlarında iş fırsatlarına erişiminizi genişletilebilir, ilgili nükleer mühendislik alt kümelerinde uzmanlaşarak bu alandaki bilgiler geliştirilebilir.

Nükleer enerji mühendisi, enerji santrallerinde işletme faaliyetlerini denetleyerek nükleer enerji üretiminde çok büyük bir rol oynar.

Nükleer santraller, nükleer enerjinin üretildiği tesistir. Nükleer Enerji Mühendisleri ise bu santrallerin kurulacağı alanın fiziki ve güvenlik incelemelerini yaparak santralin kurulma uygunluğuna karar verir. Nükleer santral içinde kullanılan cihazları kullanırken herhangi bir sorun yaşanmaması için önlem alınmasını sağlar. Ayrıca nükleer enerjiyi üretmek, geliştirmek ve nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını sağlamak için de araştırmalar yapar.

Nükleer Enerji Mühendisleri bir nükleer reaktörün içinde ve dışında meydana gelen karmaşık fiziksel ve radyasyon taşıma olaylarını analiz eder. Nükleer reaktör güvenliği ve sistem analiziyle ilgilenir. Ayrıca nükleer reaktör alanında yüksek lisans yapıp daha kapsamlı bilgiye sahip olan mühendisler gelişmiş reaktörlerde ve araştırma reaktörlerinde yakıt verimliliğini kolaylaştırmak için nükleer yakıt analizi yaparlar. Nükleer reaktörler bir nükleer santralin kalbidir.

Nükleer enerji mühendisleri nükleer atıklara maruz kalmaktadır. Nükleer atık üreten tüm endüstriler düşünüldüğünde nükleer enerji santrallerinin çok küçük bir miktar radyoaktif atığın kaynağı olduğu görülür. Ancak tüm zehirli atıklar gibi radyoaktif atıkların da Nükleer Enerji Mühendisleri tarafından güvenli yöntemlerle saklanması ve bertaraf edilmesi gerekmektedir.

Bir nükleer santralde çalışan Nükleer Enerji Mühendisinin, nükleer santral projelerinin araştırma, tasarım ve geliştirmesini yürütmek ve yönetmek gibi sorumlulukları vardır. Bu yüzden çalışan Nükleer Enerji Mühendisi sayısı, santralin büyüklüğüne ve santralde bulunan sorumluluklara göre değişmektedir. Ayrıca nükleer enerji mühendisleri, makine mühendisleri, inşaat mühendisleri, elektrik mühendisleri ve kimya mühendisleriyle, nükleer kimyagerler, nükleer fizikçiler, elektrikçiler, boru tesisatçıları ve marangozlar da dahil olmak üzere birçok meslekten insanla birlikte çalışırlar.

Çalışma saatleri, endüstrinin hangi bölümünde çalıştığınıza bağlı olarak değişmektedir. Proje yönetimi veya tasarım, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde çalışan mühendisler genellikle 09:00 – 17:00 arasında çalışmaktadır. Ayrıca bazen konferanslara katılma veya siteleri ziyaret etmek için yurtdışına seyahat etmek gibi sorumluluklar da mevcuttur.

Bir işlem veya elektrik santralinde çalışmak daha farklıdır. Bu tesisler 24 saatlik bir programda çalışıldığı için hafta sonları, akşamları ve geceleri de olmak üzere yedi günlük bir vardiyada çalışmak da söz konusudur.

Nükleer santralde olası kazalara karşı tedbirler alınarak denenmiş ve tutucu teknoloji kullanımı, çalışanlara radyasyon ölçümü, radyoaktif tatbikat gibi kurallar getirilmiştir.

Nükleer enerji mühendisi doğrudan silah üretmese de orduda ve silah programlarında çalışan nükleer enerji mühendisleri, çok çeşitli nükleer silah sistemlerinin araştırma, geliştirme, tasarım, imalat, üretim, test, bakım ve gözetimi gibi çeşitli faaliyetlerde bulunur, nükleer teknolojiyi silah sistemlerine ve nükleer santrallere uygulayan projeleri denetler. Bir nükleer silah yapımı karmaşık bir mühendislik sistemi olduğundan, onu inşa etmek için birçok bilim insanı ve mühendise ihtiyaç duyulur. Alanı son derece sınıflandırılmış ve güvenlik kurallarına tâbi olduğundan, nükleer silahlarla ilgili özel eğitim ve öğretim kursları nükleer mühendislik müfredatında bulunmaz.

Nükleer silahların güvenliğini ve nükleer malzemelerle çalışan tüm personelin güvenliğini sağlamaktan sorumludurlar. Nükleer silahların hedef analizi ve istihdam planlamasında teknik yardım sağlarlar. Nükleer silahların güvenliğini, erişimini, inkarını, silahların acil durumda devre dışı bırakılmasını/imha edilmesini, nükleer silahları ve nükleer hazırlık/eğitimi etkileyen anlaşmaları denetlerler.

Ayrıca Nükleer Enerji Mühendisleri, nükleer silahların yayılmasıyla mücadele etmek ve örneğin nakliye konteynerlerindeki nükleer malzemeleri tespit edebilen sistemlerin geliştirilmesinde nükleer terörizme karşı koruma sağlamak için gelişmiş radyasyon algılama teknolojileri geliştirir ve uygularlar.