Faizin Tarihçesi: İlk Ortaya Çıkışından Günümüze Kadar Faiz Oranlarının Evrimi ve Belirlenmesi

Faiz, M.Ö. 3000 civarında Mezopotamya'da ortaya çıkmış olup, ilk faiz oranları Hammurabi Kanunları ile belirlenmiştir.

İlk Defa Faiz Ne Zaman Kullanıldı? Faiz Oranları Nasıl Belirlendi?

Faiz İlk Ne Zaman ve Nasıl Ortaya Çıktı?

Faizin kavramı, tarihin yazılı döneme geçiş dönemlerine kadar uzanır. Bireylerin ödünç olarak aldıkları paranın veya malın kullanım karşılığı bedeline faiz denebilir. Faizle ilgili ilk kayıtlı kanıt, M.Ö. 3000 (BC 3000) civarında Mezopotamya'da bulunmuştur. 2010 yılında İngiliz Müzesinin (British Museum) yaptığı araştırmalar gösteriyor ki Sümer ve Babil döneminde, tarımla uğraşan halk mahsul karşılığı borç alma sistemi geliştirmiş ve faiz ödemesi çoğunlukla ürün veya hayvan ile yapılmıştır.

Tarihte İlk Faiz Oranları Neye Göre Belirleniyordu?

Mezopotamya'da faiz oranları, yazılı kanunlar ve anlaşmalarla belirlenmiştir. Hammurabi Kanunları (Code of Hammurabi), faiz konusunda kaynak olabilecek bilinen en eski yasal düzenlemelerden biridir ve içerisinde borç verme süreci ve faiz oranları ile ilgili katı kanunlar bulunmaktadır. Hammurabi Kanunlarındaki faiz kurallarına bakıldığında tarım alanındaki borçlar için genellikle %20 ile %30 arasında faiz uygulandığı görülüyor ve bu kanunların, toplumsal dengeyi koruması ve faiz oranlarındaki dengesizliğin önüne geçmesi amaçlanıyor.

Ortaçağda Faiz ve Faiz Oranları Nasıl Yönetildi?

Özellikle Hristiyanlık ve İslamiyet gibi büyük dinlerin etkisiyle Ortaçağ'da faiz uygulamaları, etik kuralların yanı sıra çeşitli dini kurallara tabi tutulmuştur. Harvard Üniversitesinin bir raporuna göre, Hristiyanlarda faiz almak, tefecilik olarak kabul edilip yasaklanmış ve 325 yılında yapılan İznik Konsili de Hristiyanların faizle para verip almalarını yasaklamıştır. Yahudi tüccarlar ise bu yasağın dışında tutulmuş ve neticesinde de Avrupa'da bankacılık sisteminin temellerini şekillenmiştir. Müslümanlarda ise faiz kesinlikle yasaktır. Oxford Üniversitesi İslam Araştırmaları Merkezinin bir çalışmasına göre, Kur'an-ı Kerim'de faiz (dini adıyla riba), Allah tarafından yasaklanmıştır ve bu nedenle İslam hukukunda farklı finansman yöntemleri geliştirilmiştir. Murabaha, mudaraba ve sukuk gibi finansman yöntemleri ile İslamiyet'te faizsiz ekonomik faaliyetler sürdürülebilmiştir.

Rönesans Döneminde Faiz ve Modern Bankacılık Nasıl Gelişti?

Avrupa'da ticaret ve bankacılık Rönesans döneminde hızla gelişmiştir ve faiz oranları ve borç verme işlemleri daha sistematik hale gelmiştir. İtalya'daki şehir devletleri, modern bankacılığın temellerini atmıştır. Özellikle Floransa'daki Medici Bankası, faiz ile borç verme konusunda öncü olmuştur. Rönesans döneminde ayrıca faiz oranlarının piyasa koşullarına göre belirlendiği bir dönem başlamıştır. Ticari hareketlerin artmasıyla borç veren ve alan arasındaki pazarlık gücü dengelenmiş ve neticesinde faiz oranları arz-talep ilişkisine göre şekillenmiştir.

Sanayi Devrimi Faiz Oranlarını ve Ekonomiyi Nasıl Etkiledi?

Sanayi Devrimi ile banka ve finans sektörü büyük gelişme göstermiş ve faiz oranları, ekonomik büyüme ve sermaye birikimi için kritik bir araç haline gelmiştir. Sanayi Devrimi ile gerçekleştirilen büyük yatırımlar çoğunlukla borçlanma yoluyla finanse edilmiş ve merkez bankaları kurularak faiz oranlarının belirlenmesi merkezileştirilmiştir. Açılan merkez bankaları, para politikalarının yönetilmesini sağlayarak ekonomik istikrarı korumayı ve enflasyonu kontrol altında tutmayı amaçlamıştır. Faiz oranları da bu politikaların en önemli unsurlarından biri olmuştur.

20. Yüzyılda Faiz Oranları Nasıl Belirleniyor ve Ekonomiyi Nasıl Etkiliyor?

20.yy ekonomik ve finansal alanlarda önemli değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. 1929'da yaşanan Büyük Buhran ve İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan ekonomik politikalar, faiz oranlarının ekonomi üzerindeki etkilerini daha belirgin hale getirmiştir. Keynesyen ekonomi teorisi, faiz oranlarının ekonomik anlamda büyüme ve istihdam üzerindeki etkilerini vurgulamıştır ve teorinin sahibi John Maynard Keynes, hükümetlerin ekonomik durgunluk dönemlerinde faiz oranlarını düşürerek yatırımı teşvik etmesi gerektiğini savunmuştur. Bu yaklaşım, 1930'lar ve 1940'larda birçok ülkenin ekonomi politikalarında etki göstermiştir.

Günümüzde Faiz Oranları Nasıl Belirleniyor?

Günümüzde, faiz oranları genellikle her ülkenin merkez bankası tarafından belirlenmektedir. Merkez bankaları, ekonomiyi stabilize etmeye çalışır ve faiz oranları; enflasyon, işsizlik, ekonomik büyüme ve döviz kuru gibi birçok faktöre bağlı olarak belirlenmektedir. Merkez bankaları, kısa vadeli faiz oranlarını ayarlayarak para arzını kontrol etmektedir. Faiz oranlarındaki değişiklikler, tüketici harcamaları, yatırımlar ve genel ekonomik aktivite üzerinde doğrudan etkilidir.