Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Nedir?

Finansal piyasaların denetim ve gözetim sistem etkinliklerinin artırılmasına yönelik olarak 23.06.1999 tarihli ve 23734 sayılı Resmi Gazete ile kurulan BDDK, Ağustos 2000 tarihinde faaliyete başlamıştır.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Hukuki Statüsü ve Bağımsızlığı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Hazine ve Maliye Bakanlığı ilişkili kuruluşudur. “İlişkili kuruluş” ifadesi, tüzel kişiliği bulunan, bağımsız idareler için kullanılır. BDDK, Hazine ve Maliye Bakanlığının idari vesayet denetimine tabi olmamasına karşılık idarenin bütünlüğü ilkesi gereğince ilgili bakanlığı ile ilişkilendirilir. Kurum, düzenleme ve denetleme yetkisi ile bankaların istikrarlı ve sağlıklı şekilde işlemesini sağlayarak finansal istikrarı da destekler. 1999 yılında kurulan ve 2000 yılında faaliyete başlayan kurum, bağımsızlığını 01.11.2005 tarihli 25983 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’ndan alır.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Görevleri ve Sorumlulukları Nelerdir?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bankacılık süreçlerinin denetimi ve optimizasyonu kapsamında denetim ve gözetim faaliyetleri yürütür. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu gözetim faaliyetleri, bankaların ve bankacılık sektörün mevzuata uygunluğunu kapsar. Mevzuata uygunluğuna ek olarak risk analizi de yapılır.

Gözetimin etkili bir şekilde yapılabilmesi için Kurum veri tabanı (kurumun denetim alanına giren kuruluşlardan alınan verileri kapsar), diğer kamu kurum ve kuruluşlarından elde edile veriler, Kurumun iç ve dış bilgi kaynaklarından elde edilen veriler izlenerek analiz edilir. Yine gözetim kapsamında mevcut ve muhtemel risklerin analiz edilmesi, yapılacak düzenlemeleri de doğrudan etkiler. Gözetim faaliyetlerinin kapsamı aşağıdaki gibidir:

• Mevzuata uygunluğun analiz edilmesi
• Düzenlemelere yönelik etki analizi
• Potansiyel sorunlu kredilerin tespit ve analiz edilmesi
• Her bir banka bazında gözetim faaliyeti yürütülmesi
• Kurumun yerinde denetim faaliyetlerinin kapsamı ise aşağıdaki şekilde ele alınabilir:
• Bankaların varlıklarının, alacaklarının, borçlarının, karlarının ve öz kaynaklarının analizi
• Risk değerlendirmelerinin yapılması
• Risk profillerinin belirlenmesi
• Mali tabloların ve kayıtların muhasebe ilke ve standartlarına uygunluğunun denetlenmesi
• Bilgi sistemlerine yönelik yeterlilik ve güvenilirlik analizi

BDDK'nin Finansal İstikrarı Sağlama Görevi

BDDK, bankalar ve finansal kuruluşlar üzerindeki denetleme ve düzenleme görevi ile finansal istikrarı desteklemeyi amaçlar. Finansal istikrar, Merkez Bankasının da görevleri arasında yer alır ve ekonomik büyüme üzerinde büyük bir rol oynar. Finansal istikrarı sağlanması, ekonomideki dalgalanmaları minimuma indirerek ekonomiye yönelik güveni artırır. BDDK, finansal istikrarı sağlama görevi çerçevesinde Finansal İstikrar Raporu yayınlar. Finansal İstikrar Raporu, ülkenin finansal sağlığı ve istikrarı hakkında kapsamlı veriler ve analizler içerir.

BDDK'nin Bankaların Lisanslama ve Faaliyet İzni Verme Görevi

Bankaların kuruluşları ve sözleşme değişiklikleri, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu'nun 6 ve 16’ncı maddeleri uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun iznine tabidir. Gerek Türkiye’de yeni bir bankanın kurulması gerekse de yurt dışında halihazırda faaliyet gösteren bir bankanın Türkiye’de şube açması, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun en az 5 üyesinin aynı yöndeki olumlu kararıyla mümkün olur.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Yetki ve Düzenleyici Araçları

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), karar ve düzenlemeleri ile bankalar üzerindeki etki alanına sahiptir. Bankalara yönelik risklerin yönetilmesi, ekonominin krizlere karşı dayanıklılığının artırılması, BDDK’nin sermaye yeterliliği ve kredi likidite ve risk yönetimi düzenlemeleri ile mümkün olur. BDDK’nin düzenleyici araçları şu şekilde özetlenebilir:

• Sermaye Yeterliliği Düzenlemeleri
• Kedi ve Likidite Risk Yönetimi Düzenlemeleri

Sermaye Yeterliliği Düzenlemeleri

1974 yılında G10 ülkelerinin katılımıyla kurulan Basel Bankacılık Denetim Komitesi, üye ülkelerin bankacılığa yönelik bilgi ve birikimlerini paylaşabilmelerini amaçlar. Basel I olarak adlandırılan Basel Sermaye Uzlaşısı, 1988 yılında yayımlanır ve üye ülkelerdeki sermaye yeterliliği standartlarını tekdüze hale getirme amacı üstlenir. Basel I’i sırasıyla şunlar takip eder:

• Basel-II Uzlaşısı 2004
• Basel II.5 Uzlaşısı 2009
• Basel III Uzlaşısı 2010
• Basel IV Uzlaşısı ise 2017

Basel standartları ile finansal istikrarın artırılması için bankacılık sektörünü ve bankaları uluslararası düzeyde düzenleme ve denetleme çerçevesi oluşturulur.

BDDK'nin Kredi ve Likidite Risk Yönetimi Düzenlemeleri

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), aldığı kararlarla bankacılığa yönelik kredi ve likidite risk yönetimi düzenlemeleri geliştirir. Kredilere yönelik sınırlamalar, kredi kartı taksit sınırlamaları gibi düzenlemeler, BDDK’nin kredi ve risk yönetimi düzenlemelerine örnek verilebilir. Yine BDDK, dönemsel olarak yayınladığı bülten ve raporlarla finansal süreçlere yönelik analizler geliştirir. BDDK’nin sektörel analiz ve finansal istikrar içeren yayınları şu şekilde örneklendirilebilir:

• Sektörel analizler: BDDK, sigortacılık, bankacılık ve diğer finansal hizmet alanları için detaylı inceleme ve analiz geliştirir. Bu inceleme ve analizler, bankalar ve diğer ilgili kuruluşlar için yol gösterici olur.
• İstatistiksel Veriler: Mevduatlar, krediler gibi önemli finansal göstergeler, BDDK tarafından açıklanır. Kredi ve mevduat eğilimlerinde meydana gelen değişiklikler, bireylere yatırımlarına yönelik yol gösterir.
• Piyasa Gözlemleri: BDDK, finansal piyasalara yönelik mevcut durumun analizini ve geleceğe yönelik tahminleri içeren gözlemler yayınlar. Bu yayınlar, finansal kuruluşlara ve bireylere yatırımlar nezdinde yol gösterir. Bilinçli yatırım, ekonomik istikrarı destekler.

Tüketici Haklarının Korunması ve BDDK’nin Rolü

Müşteriler ve banka arasında yaşanan sorunların çözümü için BDDK’ye başvuru yapılabilir. Kuruma başvuru yapmadan önce konunun ilgili bankaya iletilmesi gerekir. Bankalar, başvurulara en geç bir ay içerisinde cevap vermelidir. Kredi kartı ve banka kartı başvurularında bankaların cevap süresi 20 gündür. İlgili bankadan sonuç alınamaması halinde Türkiye Bankalar Birliği veya Türkiye Katılım Bankaları Birliği bünyesinde bulunan Bireysel Müşteri Hakem Heyetine başvuru yapılabilir. BDDK’nin görev alanına giren konularda ise kuruma başvuru yapılabilir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Ekonomik ve Finansal İstikrar Üzerindeki Rolü

BDDK, banka ve finansal kuruluşlara yönelik düzenleme ve denetleme yetkisi ile finansla istikrarı doğrudan etkiler. Ekonomik dalgaların görülmemesi, finansal sistemin dengesini bozabilecek durumlara karşı ekonominin dayanıklı hale getirilmesi olarak tanımlanabilecek finansal istikrar, BDDK kararları ile desteklenebilir. Özellikle kredi ve kredili ürün kullanımını kontrol altında tutmaya yönelik kararlar, BDDK’nin finansal istikrar üzerindeki rolünü gözler önüne serebilir. BDDK’nin kredili ürün kullanımına yönelik düzenlemelerine “Banka Kartları ve Kredi Kartları Hakkında Yönetmelik” örnek verilebilir.

Finansal Krizlerde BDDK’nın Müdahaleleri

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), finansal kriz dönemlerinde aldığı kararlar ve yürürlüğe konulan programlar, krizle mücadele sürecinde büyük rol oynamıştır. 2001 krizi, bunun en temel örneğidir. Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinin meydana getirdiği güven kaybı, 1999 Enflasyonu Düşürme Programı’nı uygulanamaz hale getirmiştir. Arka arkaya gelen krizlerle birlikte finansal risklerin katlanarak büyümesi, IMF destekli olan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’nın uygulamaya konmasını beraberinde getirmiştir.

BDDK, sürecin gerekliliğine uyarak “Bankacılık Sektöründe Yeniden Yapılandırma Programı’nı yürürlüğe koymuştur. BDDK tarafından yürürlüğe konan bu plan, Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’nın önemli bir parçası olmuştur. Bankacılık sektörüne yönelik etkin bir denetim ve gözetim fonksiyonu oluşturan BDDK, Bankacılık Sektöründe Yeniden Yapılandırma Programı ile sektörü dalgalanmalara ve muhtemel risklere karşı da güvence atlına almıştır. BDDK, sayılı bankada çıkan sorunun genele yayılmasını önlemeye yönelik tedbirler almıştır.

BDDK’nın Bankacılık Sektöründe Güven Sağlama Rolü

Finansal istikrar kavramının resmi bir katılımcısı olan BDDK, piyasaya yönelik borçlanma, reel sektör kaynak ihtiyacını giderme, parasal/finansal istikrarı sürdürme, likidite ihtiyaçlarını karşılama ve bankacılık sektörüne yönelik güveni artırma gibi görevler üstlenir. BDDK tarafından alınan kararlar ve açıklanan bülten ve raporlar, tüketicinin bankacılık sektörüne yönelik güvenini destekler.

Yeni sermaye yeterliliği düzenlemeleri olarak bilinen Basel Düzenlemeleri, BDDK’nin bankacılık sektörüne yönelik güven sağlama rolünü gösterir niteliktedir. Basel Düzenlemeleri ile amaçlanan, finansal sistemde güvenliği ve sağlamlığı teşvik etmeyi sürdürmektir. Finansal sistemlerin daha güvenli ve sağlam bir yapıya kavuşması, tüketicinin bankacılık sektörüne yönelik güvenini sağlayacaktır.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Kararları Nereden Öğrenilir?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) kararları, genellikle Resmi Gazetede yayımlanır. Resmi Gazetede yayımlanmayan Kurum kararları, bddk.org.tr ve bddk.gov.tr adresinden takip edilir. Kurum resmi internet sitesinde yayımlanan kararlar, “Kurul Kararları ve Genelgeler” sayfasında bulunur.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Piyasa Beklentilerini Yönetme Stratejileri

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, açıkladığı kararlar, raporlar ve analizlerle piyasaya yönelik beklentileri yönetir. Bankacılık sektöre yönelik alınan daraltıcı politikalar, piyasada tasarrufu hakim kılarken genişletici politika ve kararlar, ekonomiye yönelik güveni artırır. Örneğin Aylık Bülten, bankacılık sektörünün aylık performansını özetleyen raporlar içerir.

Fintech ve Dijital Bankacılıkta Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Rolü

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), finansal süreçlerin teknolojik gelişimlerle uyumlu hale getirilmesi, bireylere finansal süreçleri yönetme konusunda kolaylık sağlanması gibi amaçlarla çeşitli kararlar alır. Fintech, finans ve teknoloji kavramlarının birleşimi olarak ortaya çıkar ve iki kavramın birbiri ile bağdaşmasını içerir. Fintech kuruluşlarının artması, BDDK’nin üye iş yeri ile anlaşma yapan kuruluşlar için faaliyet izni vermesi, BDDK’nin dijital bankacılık süreçlerindeki rolünü gözler önüne serer.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Denetimine Tabi Kuruluşlar

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bankacılık sektörüne yönelik düzenleyici ve denetleyici kararlar alır. Devletin gözetimi ve desteği altında faaliyet gösteren BDDK aynı zamanda belirli kuruluşları denetleme yetkisini de elinde bulundurur. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) denetimine tabi kuruluşlar aşağıdaki gibidir:

• Bankalar
• Borsalar
• Faktoring Şirketleri
• Finansal Hizmet Sağlayıcıları
• Finansal Kiralama Şirketleri
• Finansal Kurumlar
• Kredi Derecelendirme Kuruluşları
• Takas ve Saklama Kuruluşları