Gecikme Faizi Nedir?

Gecikme Faizi Nasıl Hesaplanır?

Gecikme faizi, borcun ana para miktarı, gecikme süresi ve geçerli faiz oranı dikkate alınarak hesaplanır. Türk Borçlar Kanunu'nun 120. maddesi, gecikme faizinin hesaplanması için gerekli olan temel unsurları tanımlar. Hesaplama formülü genellikle aşağıdaki gibidir.

Örneğin, 10.000 TL'lik bir borcun 30 gün gecikmesi durumunda ve %18 yıllık faiz oranı üzerinden gecikme faizi şu şekilde hesaplanır:

Gecikme Faizi = 10.000 TL x 30 gün x %18 / 365 = 147,95 TL

Bu hesaplama, Borçlar Kanunu ve Vergi Usul Kanunu'nda belirtilen gecikme faizi oranları ve diğer yasal düzenlemelere göre yapılır. Özellikle vergi borçlarında, Vergi Usul Kanunu'nun 51. maddesi gereğince belirlenen gecikme zammı oranları, her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir ve bu oranlar esas alınarak gecikme faizi hesaplanır.

Gecikme Faizi ve Temerrüt Faizi Arasındaki Farklar

Gecikme faizi ve temerrüt faizi, benzer kavramlar gibi görünse de hukuki olarak farklı düzenlemelere tabidir. Temerrüt faizi, borçlunun ödeme süresini geçirmesi durumunda uygulanan bir faizdir ve genellikle borçlunun kusurlu olması durumunda devreye girer. Türk Borçlar Kanunu'nun 122. maddesi gereğince, temerrüt faizi borçlunun temerrüde düşmesiyle birlikte işlemeye başlar. Gecikme faizi ise, bazı durumlarda borçlunun temerrüde düşmesine gerek kalmadan da uygulanabilir. Örneğin, kira borçlarında, kira bedelinin belirli bir tarihte ödenmemesi durumunda otomatik olarak gecikme faizi işlemeye başlar.

Türk Hukuku'nda Gecikme Faizinin Yeri ve Önemi

Gecikme faizi, Türk Hukuku'nda borçlunun sorumluluklarını yerine getirmesini sağlamak ve alacaklının mağduriyetini gidermek amacıyla düzenlenmiştir. Türk Borçlar Kanunu'nun 117 ve 120. maddeleri ile Vergi Usul Kanunu'nun 51. maddesi gibi yasal düzenlemeler, gecikme faizinin nasıl uygulanacağını ve hangi durumlarda devreye gireceğini belirler. Bu düzenlemeler, borçların zamanında ödenmesini teşvik ederken, aynı zamanda ekonomik ve sosyal dengelerin korunmasını hedefler.

Gecikme Faizi Oranları Nasıl Belirlenir?

Gecikme faizi oranları, ekonomik koşullar ve yasal düzenlemeler doğrultusunda belirlenir ve farklı borç türleri için farklı oranlar uygulanır. Türkiye'de bu oranlar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı gibi düzenleyici kurumlar tarafından belirlenen politika faizleri ve piyasa koşulları doğrultusunda şekillenir. Türk Borçlar Kanunu'nun 120. maddesi, genel borç ilişkilerinde uygulanacak gecikme faizinin belirlenmesinde temel alınırken, farklı borç türleri için özel düzenlemeler de mevcuttur.

Kredi Kartı Gecikme Faiz Oranları Nasıl Belirlenir?

Örneğin, kredi kartı gecikme faizleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenen ve Bankalar Kanunu ile 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında düzenlenen oranlara göre uygulanır. TCMB, kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami akdi faiz oranını ve gecikme faiz oranını periyodik olarak belirler ve bu oranlar bankalar tarafından aşılmamak kaydıyla uygulanabilir. Örneğin, 2024 yılı Kasım ayı için TCMB tarafından belirlenen kredi kartı gecikme faiz oranı %5,05 olarak belirlenmiştir.

Vergi Borçlarında Faiz Oranları Nasıl Belirlenir?

Vergi borçları için ise gecikme faizi, Vergi Usul Kanunu'nun 51. maddesi gereğince belirlenir. Bu kanun, vergi borçlarının zamanında ödenmemesi durumunda her geçen gün için belirli bir oranda faiz işlemesini öngörür. Vergi gecikme faiz oranı, her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.

Ticari Alacaklarda Gecikme Faizi Nasıl Belirlenir?

Ticari alacaklarda gecikme faizi, Türk Ticaret Kanunu'nun 1530. maddesi gereğince belirlenir. Ticari borçlarda gecikme faizi, ödeme vadesinin geçmesi durumunda, borçluya ihtar yapılmasına gerek kalmadan işlemeye başlar. Taraflar arasında aksi kararlaştırılmamışsa, kanuni faiz oranı uygulanır. Bu faiz oranı, genellikle sözleşme serbestisi ilkesi kapsamında belirlenir, ancak yasal sınırları aşmaması gerekir.

Kira Sözleşmelerinde Gecikme Faizi Nasıl Belirlenir?

Kira sözleşmelerinde ise, kira borçlarına ilişkin gecikme faizi, Türk Borçlar Kanunu'nun 315. maddesi kapsamında düzenlenir. Kiracı, kira bedelini vadesinde ödemediğinde, kira sözleşmesinde belirlenen faiz oranı üzerinden gecikme faizi işler. Eğer sözleşmede özel bir faiz oranı belirtilmemişse, kanuni faiz oranı uygulanır.

Bankacılık Sektöründe Gecikme Faizi Nasıl Belirlenir?

Bankalar arası para piyasasında kullanılan borçlanmalar için gecikme faizi, Bankalararası Para Piyasası Yönetmeliği kapsamında belirlenir. Bu piyasa işlemlerinde, faiz oranları genellikle Merkez Bankası tarafından belirlenen politika faizleri ile uyumlu şekilde şekillenir. Bankalar arası gecikme faizleri, bankacılık sektörü genelindeki likidite koşulları ve piyasa dinamiklerine göre değişkenlik gösterebilir.

Bu farklı düzenlemeler, borç türüne göre değişen ekonomik etkiler ve risklerin yansıtılmasını sağlar. Borç türlerine göre farklı faiz oranlarının uygulanması, hem borçluların farklı mali yükümlülüklerine adil bir şekilde yaklaşılmasını hem de alacaklıların haklarının korunmasını amaçlamaktadır.

Gecikme Faizi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Gecikme faizi, borcun ödenmesi gereken tarihte yerine getirilmemesi durumunda devreye girer ve çeşitli borç türlerinde uygulanabilir. Vergi, ticari borçlar, kredi kartı borçları gibi birçok farklı alanda gecikme faizi hesaplanabilir ve her durumda yasal düzenlemeler doğrultusunda uygulanır.

Vergi Borçlarında Gecikme Faizi

Vergi borçlarının zamanında ödenmemesi durumunda gecikme faizi uygulanır. Vergi Usul Kanunu'nun 51. maddesi, vergi borcunun vadesinde ödenmemesi durumunda her geçen gün için belirli bir oranda faiz işlemesini öngörür. Bu faiz oranı, her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir ve vergi borçlarının zamanında ödenmemesi durumunda uygulanır.

Kredi Kartı Borçlarında Gecikme Faizi

Kredi kartı borçlarında gecikme faizi, belirlenen minimum ödeme tutarının zamanında ödenmemesi durumunda devreye girer. Bu tür gecikme faizleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) belirlediği oranlara göre düzenlenir ve Bankalar Kanunu ile ilgili mevzuatlar çerçevesinde uygulanır. Bankalar, bu faiz oranlarını aşmamak kaydıyla kendi uygulamalarını yapabilirler. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre, kredi kartı borçlarına ilişkin faiz oranları ve gecikme durumları açıkça belirtilmelidir.

Ticari Borçlarda Gecikme Faizi

Ticari borçların vadesinde ödenmemesi durumunda alacaklı taraf, borçludan gecikme faizi talep edebilir. Türk Ticaret Kanunu'nun 1530. maddesi, ticari borçlarda gecikme faizi uygulanmasını düzenler. Bu maddeye göre, ticari borçlarda ödeme vadesinin geçmesi durumunda, borçluya ihtar yapılmasına gerek kalmadan gecikme faizi işlemeye başlar. Taraflar arasında aksi kararlaştırılmamışsa, kanuni faiz oranı üzerinden hesaplanır.

Kira Borçlarında Gecikme Faizi

Kira bedelinin zamanında ödenmemesi durumunda, kira sözleşmesinde belirtilen gecikme faizi uygulanır. Türk Borçlar Kanunu'nun 315. maddesi, kira borçlarında gecikme faizi uygulanmasını öngörür. Eğer kira sözleşmesinde özel bir oran belirtilmemişse, kanuni faiz oranı üzerinden hesaplanır ve kiracının ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda doğrudan devreye girer.

Tazminat ve Diğer Yargı Kararlarında Gecikme Faizi

Mahkeme kararları ile hükmedilen tazminatlarda gecikme faizi uygulanabilir. Türk Borçlar Kanunu'nun 112. ve 113. maddeleri gereğince, haksız fiil, sebepsiz zenginleşme veya diğer hukuki nedenlerle doğan borçlarda, mahkeme kararı ile belirlenen tazminat miktarı üzerinden gecikme faizi talep edilebilir. Bu faiz, mahkeme kararının kesinleşmesiyle birlikte işlemeye başlar ve alacaklının zararının giderilmesi amacıyla uygulanır.

Bankacılık ve Finans Sektöründe Gecikme Faizi

Bankacılık sektöründe, kredi ödemelerinin gecikmesi durumunda gecikme faizi devreye girer ve bu faiz, ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenen oranlara göre uygulanır. Gecikme faizi, bankaların alacaklarını zamanında tahsil etmelerini sağlamak ve borçlunun borcunu geciktirmesinin önüne geçmek amacıyla düzenlenmiştir.

• Tüketici kredileri (bireysel ihtiyaç kredileri gibi) için gecikme faizi, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılan yönetmelikler doğrultusunda belirlenir. Bu tür kredilerde, gecikme faizi oranı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenen azami faiz oranlarını geçemez. TCMB, bu oranları belirlerken, piyasa koşullarını ve bankacılık sektöründeki genel ekonomik durumu göz önünde bulundurur.
• Taşıt kredileri ve konut kredileri gibi daha uzun vadeli ve teminatlı kredilerde de gecikme faizi uygulanır. Bu krediler için gecikme faizi, genellikle kredi sözleşmesinde belirtilen şartlara dayanır ve yine TCMB’nin belirlediği azami oranlara tabidir. Bankalar Kanunu ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile düzenlenen ipotekli kredilerde, konut ve taşıt kredisi gibi kredilerde, gecikme faizi, krediye bağlı olarak ipotekli varlıkların teminat altına alınmasını da göz önünde bulundurarak uygulanır.
• Ticari kredilerde gecikme faizi, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili bankacılık mevzuatına göre belirlenir. Ticari kredilerde gecikme faizi, genellikle kredi sözleşmesinde belirtilen oranlar üzerinden hesaplanır ve bu oranlar da TCMB’nin belirlediği azami sınırlar dahilinde olmalıdır.

Gecikme Faizi Hangi Durumlarda Uygulanmaz?

Gecikme faizi, belirli durumlarda uygulanmayabilir. Örneğin, borcun ödeme süresi taraflar arasında belirlenmemişse veya borçlunun temerrüde düşmediği durumlarda gecikme faizi uygulanmaz. Ayrıca, borçlunun iflas etmiş olması durumunda, iflas masasından tahsil edilecek alacaklar için gecikme faizi talep edilemez.

Gecikme Faizi İle İlgili Tüketicilerin Yasal Hakları Nelerdir?

Gecikme faizi ile ilgili yasal haklar, borçlunun ve alacaklının haklarını dengelemek amacıyla Türk Borçlar Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlarda detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Türk Borçlar Kanunu'nun 117. ve 120. maddelerigereğince, borçlu temerrüde düştüğünde, alacaklı yasal olarak belirlenmiş veya sözleşmede kararlaştırılmış faiz oranlarını talep edebilir. Alacaklı, bu faiz oranlarını borcun geciktiği her gün için talep etme hakkına sahiptir. Gecikme faizinin hesaplanmasında temel alınacak oranlar ve hesaplama yöntemleri, Borçlar Kanunu'nda açıkça belirtilmiştir.

Bununla birlikte, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve bu kanun çerçevesinde çıkarılan yönetmelikler, tüketicinin korunmasına yönelik hükümler içerir. Özellikle tüketici kredileri ve kredi kartı borçları gibi bireysel borçlar için, borçlunun faiz oranları konusunda bilgilendirilmesi zorunludur. Bankalar, kredi sözleşmelerinde gecikme faizi oranlarını ve bu oranların nasıl hesaplanacağını açıkça belirtmekle yükümlüdür. Tüketicinin bu oranları ve hesaplama yöntemlerini bilme hakkı bulunmaktadır.

Ayrıca, Vergi Usul Kanunu'nun 51. maddesi, vergi borçlarının gecikmesi durumunda uygulanacak faiz oranlarını belirler ve bu oranlar her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenir. Borçlu, bu mevzuat hükümleri çerçevesinde belirlenen oranların dışında bir faiz talep edilmesine karşı yasal haklarını savunabilir.

Borçluların korunmasına yönelik düzenlemeler arasında, aşırı faiz oranlarına karşı açılabilecek davalar da yer alır. Borçlular, kanunda belirtilen yasal sınırları aşan faiz taleplerine karşı, ilgili mahkemelere başvurarak haklarını arayabilir. Bu yasal düzenlemeler, borçlunun haksız ve aşırı faiz yükü altına girmesini engellemeyi amaçlar, böylece adil bir borç-alacak ilişkisi sağlanır.

Kredi Kartı Gecikme Faizi ile Gecikme Zammı Arasındaki Fark Nedir?

Gecikme faizi ve gecikme zammı, kredi kartı borçlarının gecikmesi durumunda uygulanan iki farklı mali yaptırımı temsil eder. Bu yaptırımlar akdi faiz ve gecikme faizi olarak ikiye ayrılır. 2024 yılı Kasım ayı için kredi kartı işlemlerinde uygulanacak faiz oranları aşağıdaki gibidir.

• Kredi kartı borcunun asgarisi ödendiğinde kalan bakiyeye uygulanacak faiz: %4,75
• Kredi kartı borcu hiç ödenmediğinde uygulanacak faiz: %5,05