Katılım Bankacılığı Nedir? Nasıl Olur?

Katılım bankacılığı, faizsiz çalışma prensiplerini benimser. Faizsiz katılım bankaları ile kar ve zarara katılım sağlanır. Ortaklık esasıyla toplanan mevduatlar, kar ve zarara katılım yöntemiyle kullandırılır.

Katılım bankalarının çalışma prensipleri arasında faizsiz çalışma bulunur. Katılım bankalarında gerçekleştirilen hiçbir işleme faiz dahil edilmez. Faiz yasağına ek olarak faizsiz finans kurumları aşağıdaki yasaklara sahiptir.

• Belirsizlik yasağı (Garar olarak adlandırılır. Sözleşmelerde fiyat, şart, konu gibi unsurların tamamının mutlak bir şekilde belirtilmesini ifade eder.)
• Aşırı risk (Katılım bankalarında risk oranı yüksek, spekülasyon içeren işlemlere yer verilmez.)
• Spekülasyon yasağı

Türkiye’deki İslami bankalar, katılım bankası olarak adlandırılır. Katılım bankalarının temelinde kar ve zarar paylaşımı bulunur. Katılım hesabı açılırken hesapta bulunan birikim, banka tarafından sanayi ve ticaret gibi amaçlarla piyasada işletilir. İşletilen birikimden elde edilen kar, her ayın başında hesaba aktarılır. Paranın hesaba aktarılmasından önce elde edilecek kar tutarı bilinemez veya önceden belirlenemez.

Helal bankalar olarak adlandırılan katılım bankaları, faizsiz çalıştıkları için diğer bankalardan ayrılır. Katılım bankacılığı ürünleri ise katılım bankaları ve diğer bankalar arasında belirli benzerlikler ortaya çıkartır. Katılım bankacılığının diğerleri ile benzerlikleri aşağıdaki gibidir.

• Hem katılım bankaları hem de diğer bankalar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna (BDDK) bağlı olarak çalışır.
• Her iki bankanın sözleşme ve benzeri evrakları BDDK tarafından düzenlenir.
• Banka faaliyetleri, BDDK tarafından belirlenen çerçevede yürütülür.

Katılım bankaları ve diğer mevduat bankalarının temel çalışma prensipleri birbirinden farklıdır. Katılım bankacılığı ile mevduat bankacılığı arasındaki farklar aşağıdaki gibidir.

• Katılım bankacılığında kar ve zarar ortaklığı bulunur, mevduat bankacılığı faiz temelli çalışır.
• Mevduat bankaları doğrudan para satarken katılım bankaları nakit para vermek yerine, nakit para ihtiyacını doğuran sorunu çözmeye odaklanır. Örneğin tüketicinin bir mala ihtiyaç duyması halinde o mal, katılım bankası tarafından alınır ve üzerine kar eklenerek tüketiciye satılır.
• Mevduat bankalarında elde edilecek kar, vade bitiminden önce bellidir. Katılım bankalarında kar ve zarar miktarı vade sonundan önce öğrenilemez.

Katılım bankaları, kar payı yöntemini kullanılır. Mevduat bankalarında faiz getirisi esas alınır. Kar payı ve faiz getirisi arasındaki farklar aşağıdaki gibidir.

• Kar Payı: Müşterilerin kullandıkları fonlar kar sağlar. Elde edilen kar veya zarar vade sonunda öğrenilir. Vade sonunda zarar etme ihtimali vardır.
• Faiz: Kar, kullandırılan kredi faizlerinden sağlanır. Elde edilecek kar veya zarar önceden belirlenir. Risksizdir. Her halükarda kar elde edilir.

Katılım bankacılığında işlem kolaylığı sağlamak için geliştirilen birçok hizmet bulunur. Katılım bankacılığı hizmetleri aşağıdaki gibidir.

• Ortak ATM
• Döviz alım-satımları
• Dijital bankacılık faaliyetleri
• Otomatik fatura ödeme talimatları verme
• EFT ve havale

Katılım bankası zarar ederse, müşteri zarar eder. Faizsiz bankacılıkta elde edilecek kar veya zarar vade sonunda öğrenilir. Vade öncesi kar ve zarar bilgisi elde edilemez.

Faizsiz katılım bankaları, Türkiye’de hizmet sunan ve yaygın olarak tercih edilen bankalardır. Faizsiz katılım bankaları aşağıdaki gibidir.

• Albaraka Türk
• Kuveyt Türk
• Türkiye Finans
• Vakıf Katılım

Murabaha, Arapça kökenli bir kelimedir. “Bir malın üzerine kar ekleyerek satmak” anlamına gelir. İslami bankalar sıkça murabaha kredisi verir. Murabaha kredisinin temel avantajı, faizsiz olmasıdır.